به گزارش اخبار جهان به نقل از عصرایران، اشغال ایران توسط نیروهای متفقین در شهریور ۱۳۲۰، فصل جدیدی از تاریخ پرفراز و نشیب این کشور را رقم زد. در هشتم شهریور ۱۳۲۰، ایران تحت اشغال نیروهای انگلیس و شوروی قرار گرفت و به سه منطقه‌ی تحت نفوذ تقسیم شد: شمال تحت کنترل شوروی، جنوب غنی از منابع نفتی در اختیار انگلیس، و تنها مرکز کشور، تهران و اطراف آن، تحت حاکمیت نسبی دولت ایران باقی ماند. این تقسیم‌بندی، ابعاد ژئوپلیتیکی و استراتژیکی عمیقی داشت که تا سال‌ها بر سرنوشت ایران تأثیر گذاشت. اشغال ایران توسط قدرت‌های خارجی علاوه بر پیامدهای سیاسی و اقتصادی گسترده، زمینه را برای تحولات داخلی حساس و سرنوشت سازی هم فراهم کرد.
در همین روز، شورای عالی نظام، با تصویب و اجرای طرح مرخصی سربازان وظیفه، به انحلال آشکار ارتش ایران انجامید. این تصمیم، که ظاهراً برای کنترل اوضاع و جلوگیری از درگیری‌های احتمالی اتخاذ شده بود، در واقع زمینه را برای بروز بحران‌های بعدی در ساختار قدرت فراهم کرد. این اقدام، با توجه به فضای سیاسی پرتنش و احتمال بروز ناآرامی های داخلی در پی اشغال، یک ریسک محاسبه شده اما پرخطر بود. اینکه آیا این تصمیم در راستای منافع ملی ایران بود یا ابزار فشار قدرت‌های خارجی، همچنان محل بحث و بررسی است.
روز بعد، نهم شهریور، رضاشاه، پس از اطلاع از امضای ولیعهد، محمدرضا پهلوی، در کنار سرلشکر احمد نخجوان (کفیل وزارت جنگ) و سرتیپ علی ریاضی (رئیس رکن دوم ارتش) بر طرح مرخصی سربازان، هر سه را به کاخ سعدآباد احضار کرد. خشم رضاشاه از این تصمیم که به نظر می‌رسید زمینه ساز بی‌ثباتی بیشتر در کشور باشد، بسیار زیاد بود. به گزارش اخبار جهان، در اتاقی در کاخ سبز سعدآباد و در حضور کریم آقا بوذرجمهری، فرمانده لشکر اول تهران، رضاشاه با فریاد و تهدید به قتل، شمشیر خود را از غلاف بیرون کشید. خوشبختانه با وساطت بوذرجمهری که بر حفظ جان ولیعهد تأکید کرد، رضاشاه از کشتن محمدرضا پهلوی صرف نظر کرد، اما خشم خود را با ضربات شمشیر به پشت سر نخجوان و ریاضی و کندن نشان‌هایشان از لباس‌هایشان فرو نشاند. درخواست رضاشاه برای آوردن اسلحه موزر خود نیز با مقاومت بوذرجمهری مواجه شد و از این اقدام جلوگیری به عمل آمد. شدت عصبانیت رضاشاه به حدی بوده که گفته می‌شود در این آشوب، حتی نشان شیر و خورشید از لباس او نیز کنده شده است. نخجوان و ریاضی که به زندان افتاده بودند، با اعلام استعفای رضاشاه از سلطنت در ۲۵ شهریور، آزاد شدند. این رویداد نمادی از به هم ریختگی اوضاع سیاسی و نظامی کشور در سال های اولیه اشغال ایران به شمار می رود و تأثیرات گسترده‌ای بر تحولات بعدی سیاسی و اجتماعی ایران داشت. این واقعه نقش شخصیت‌های کلیدی آن زمان در شکل‌گیری رویدادهای بعدی را برجسته می‌کند و نشان از پیچیدگی فضای سیاسی ایران در سال‌های آغازین دهه ۱۳۲۰ دارد. تحلیل‌گران سیاسی معتقدند که این رویدادها به طور مستقیم بر سرنوشت سلطنت پهلوی و آینده سیاسی ایران تأثیر گذاشته است.
منبع: عصرایران
