به گزارش اخبار جهان به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کتابی با عنوان «روایت تحول» توسط مرکز پیگیری اجرای سند تحول قضایی در سال جاری منتشر شده که فصلی از آن به موضوع صلح و سازش اختصاص دارد. این فصل نشان می‌دهد که صلح و سازش تنها یک آرمان نیست، بلکه یک راه حل عملی و قابل پیگیری در نظام قضایی است، به خصوص اگر ابزارها، افراد و اراده لازم برای تحقق آن وجود داشته باشد.
این کتاب، که گزارشی از اقدامات شاخص و راهکارهای موفق در اجرای سند تحول است، در ۱۰ فصل تنظیم شده و موضوعاتی مانند هوشمندسازی قوه قضائیه، تحول در فرایند دادرسی و اجرای احکام، حمایت از اطفال و نوجوانان، اصلاح زندانیان، ارتباط با مردم، مبارزه با فساد، شفاف‌سازی، تحول در فرایندها و ساختارهای ثبتی، حمایت از تولید و اقتصاد ملی و نقش رسانه را پوشش می‌دهد.
فصل مربوط به صلح و سازش شامل سه بخش اصلی است: ایجاد دادگاه صلح، سامانه مشاوره خانواده و بخشش در پرونده‌های قصاص.
با توجه به اینکه بخشی از پرونده‌های قضایی از طریق صلح و سازش حل و فصل می‌شوند، توسعه سازوکارهای مؤثر در این زمینه می‌تواند از تشکیل دعاوی جدید جلوگیری کرده و باعث کاهش ورودی پرونده‌ها و تقویت نظم اجتماعی و آرامش عمومی شود. به همین دلیل، نهادینه کردن صلح و سازش به عنوان یک راهکار کلیدی در مدیریت اختلافات همواره مورد تاکید دستگاه قضایی بوده است.
در راستای مشارکت مردم در حل و فصل اختلافات، قوه قضائیه اقدام به ایجاد شوراهای حل اختلاف کرده و در ادامه، دادگاه‌های صلح به منظور نظم‌دهی و ایجاد ساختاری منظم ایجاد شدند. طبق قوانین شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ و آیین‌نامه اجرایی آن، این شوراها تحت نظارت دادگاه‌های صلح و سایر مراجع قضایی فعالیت می‌کنند و صرفاً تسهیل‌کننده صلح و سازش بین طرفین دعوا هستند.
صلاحیت دادگاه‌های صلح شامل دعاوی مالی تا سقف یک میلیارد ریال، دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، دعاوی مربوط به جهیزیه، مهریه و نفقه تا سقف مذکور، تخلیه مستأجر، اعسار از پرداخت محکوم به، تأمین دلیل، درخواست سازش، جرایم غیر عمدی ناشی از کار یا تصادف رانندگی، جرایم عمدی سبک و برخی دعاوی مربوط به اسناد هویتی و تحصیلی است. رسیدگی به جرایم در دادگاه صلح بدون نیاز به تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا و تنظیم کیفرخواست انجام می‌شود.
دادگاه‌های صلح از شهریور ۱۴۰۳ فعالیت خود را آغاز کردند و تا پایان سال ۱۴۰۳ شعب این دادگاه در تمامی استان‌ها راه‌اندازی شد. یک شعبه شورای حل اختلاف در معیت دادگاه صلح مستقر است و در صورت قابلیت سازش اختلاف، به این شعبه ارجاع می‌شود و در غیر این صورت، قاضی دادگاه صلح رأی صادر می‌کند.
در حال حاضر، تعداد کل شعب مصوب دادگاه صلح در کشور ۱۹۱۸ شعبه است که از این تعداد ۱۴۹۳ شعبه، معادل ۷۸ درصد، فعال هستند.
با توجه به افزایش نگران‌کننده پرونده‌های خانوادگی، به ویژه در حوزه طلاق، «سامانه مشاوره خانواده» با هدف مداخله زودهنگام و پیشگیری از ورود اختلافات به عرصه قضایی طراحی و راه‌اندازی شد. این سامانه بستری برای گفت‌وگو، درک متقابل و بازسازی روابط فراهم می‌کند و فرصتی برای شنیدن پیش از قضاوت ایجاد می‌کند.
با بهره‌گیری از ظرفیت بیش از ۵۰۰ مرکز مشاوره رسمی و معتمد در سراسر کشور، این سامانه زوجین را به شکل هوشمند به مراکز تخصصی متصل می‌کند تا از خدمات مشاوره روانشناختی، حقوقی و تربیتی بهره‌مند شوند. در سال ۱۴۰۲، ۴۷۶۰۰ جلسه مشاوره و در سال ۱۴۰۳، ۲۶۶۰۰۰ جلسه مشاوره برگزار شد. در سال ۱۴۰۳، حدود ۳۰ درصد از زوجین پس از طی جلسات مشاوره تصمیم به ادامه زندگی مشترک گرفتند و ۱۸ هزار پرونده به سازش ختم شد.
در سال‌های اخیر، مواجهه با پرونده‌های قصاص به مسیری برای مدیریت تعارض، کاهش تنش و بازسازی امنیت اجتماعی تبدیل شده است. قوه قضائیه تلاش کرده است امکان مصالحه را به عنوان بخشی از روند رسیدگی رسمی فعال کند.
در همین راستا، ستاد ملی صبر با هدف سیاست‌گذاری، هماهنگی و پشتیبانی از فرایندهای صلح و سازش در پرونده‌های مهم، از جمله پرونده‌های قصاص، شکل گرفت. این ستاد با همکاری شوراهای حل اختلاف، سازمان زندان‌ها، نهادهای مردمی، ائمه جمعه و معتمدان محلی تلاش می‌کند زمینه گفت‌وگو، تعامل و گذشت را ایجاد کند.
در سال ۱۴۰۳، در مجموع ۷۷۷ فقره رضایت از اولیای دم در پرونده‌های قصاص حاصل شد که به سازش انجامید. از این تعداد، ۴۱۷ فقره از طریق شعب شورای حل اختلاف، ۱۲۴ فقره در قالب پویش‌های ستاد ملی صبر و ۲۳۶ فقره نیز با مشارکت دادسراهای سراسر کشور، سازمان زندان‌ها، ستاد دیه استان‌ها و خیرین محلی حاصل شده است.
در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ نیز به ترتیب ۵۸۳، ۵۵۴، ۵۵۱ و ۴۴۳ فقره پرونده قصاص به صلح و سازش ختم شد. در این مسیر، نهادهای واسط، گفت‌وگوی منطقی و مداخله‌گری حرفه‌ای نقش دارند و در بسیاری از استان‌ها، تیم‌های تخصصی صلح‌یار مستقر شده‌اند و جلسات گفت‌وگوی مستقیم با خانواده‌ها در داخل یا خارج از زندان برگزار می‌کنند. اخبار جهان در این زمینه اخبار جهان را پوشش می دهد.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
