به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از شرق، فشارهای سنگین اقتصادی باعث شده است تا بازار کالاهای دست‌دوم به گزینه‌ای پرطرفدار برای مردم تبدیل شود. این روند که زمانی یک راهکار موقتی به نظر می‌رسید، اکنون به یک جریان پایدار، به‌ویژه برای زوج‌های جوان که با محدودیت‌های مالی مواجه هستند، تبدیل شده است. کاهش قدرت خرید، افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، تورم بالا و نوسانات ارز، خانواده‌های جوان را به سمت خرید کالاهای اقتصادی‌تر سوق داده است. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این پدیده، از خرید و فروش در سمساری‌ها و پلتفرم‌های آنلاین گرفته تا نظرات کارشناسان، می‌پردازد و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن را تحلیل می‌کند.
در غیاب آمار رسمی، اخبار جهان برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، به داده‌های پلتفرم آنلاین «دیوار» استناد کرده است. تیم تحلیل داده این سایت، با بررسی آگهی‌های «ماشین لباسشویی» و «موبایل» از سال ۱۴۰۰ تاکنون، آماری را ارائه کرده است.
آمار آگهی‌های ماشین لباسشویی
بر اساس این داده‌ها، تعداد آگهی‌های ماشین لباسشویی «در حد نو» از ۳۱ هزار و ۹۸۱ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۴۵ هزار و ۳۷۸ مورد در شش ماه نخست امسال افزایش یافته است. همچنین، آگهی‌های دستگاه‌های «کارکرده» از ۲۷ هزار و ۴۹۹ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۴۷ هزار و ۸۳۶ مورد در سال جاری رسیده است. آمار مربوط به ماشین لباسشویی‌های «نیازمند تعمیر» نیز رشد قابل‌توجهی داشته و از ۳ هزار و ۵۷۸ آگهی در سال ۱۴۰۰ به ۱۰ هزار و ۵۲۲ آگهی در امسال رسیده است.
آمار آگهی‌های موبایل
در بخش موبایل، آگهی‌های دستگاه‌های «در حد نو» از ۳۱۵ هزار و ۵۷ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۳۸۲ هزار و ۹۱۷ مورد در شش ماه نخست امسال افزایش یافته است. تعداد آگهی‌های موبایل «کارکرده» از ۱۱۳ هزار و ۷۴۲ مورد در چهار سال پیش به ۹۴ هزار و ۶۸۲ مورد در سال جاری رسیده است. در مقابل، آگهی‌های موبایل «نیازمند تعمیر» از ۲۵ هزار و ۵۹۷ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۲۰ هزار و ۹۳۴ مورد در سال ۱۴۰۴ کاهش یافته است.
با این حال، این آمار لزوماً به معنای تأیید قطعی افزایش خرید لوازم دست‌دوم نیست. زیرا پلتفرم دیوار تنها یکی از بسترهای اقتصادی جامعه است و عواملی مانند تغییر در سیاست‌های این مجموعه نیز بر آمار نهایی تأثیرگذار است. افزون بر این، یکی از انگیزه‌های اصلی فروش کالای دست‌دوم، تمایل به خرید کالای نو است که این انگیزه در شرایط تورمی و اقتصادی فعلی کاهش می‌یابد.
علیرضا کلاهی‌صمدی، کارشناس ارشد مدیریت از دانشگاه Aalto فنلاند، در یادداشتی توضیح داده است که رونق بازار دست‌دوم در ایران، برخلاف جوامع توسعه‌یافته، مبتنی بر نیاز است نه یک رویکرد فرهنگی. به گفته او، کاهش ناگهانی قدرت خرید مردم به دلیل جهش نرخ ارز و افزایش قیمت کالاهای داخلی، از دلایل اصلی این اقبال مردمی است.
این وضعیت در تجربیات روزمره مردم نیز قابل مشاهده است. «نوشین»، یکی از شهروندان، تعریف می‌کند که پس از ۱۵ سال تصمیم به تعویض یخچال خود گرفت و آن را برای فروش آگهی کرد. او می‌گوید: «وقتی فهمیدم خریدار، یخچال کارکرده من را برای جهیزیه دخترش می‌خواهد، واقعاً حرفی برای گفتن نداشتم.» او پس از اطلاع از شرایط مالی آن خانواده که مادر معلم و پدر راننده تاکسی بود، تصمیم گرفت یخچال را با کمترین قیمت ممکن به آن‌ها بفروشد و هزینه حمل آن را نیز خود متقبل شد.
صاحب یک سمساری در خیابان یوسف‌آباد تهران که از سال ۱۳۷۱ این مغازه را اداره می‌کند، می‌گوید در گذشته مشتریان معمولاً برای نوسازی لوازم منزل یا مهاجرت به او مراجعه می‌کردند، اما اکنون بیشتر فروشندگان به دلیل مشکلات مالی یا مهاجرت وسایل خود را می‌فروشند. او تأکید می‌کند: «قبلاً سابقه نداشت عروس و داماد جنس دست‌دوم بخرند، اما در پنج سال اخیر بارها شاهد حضور زوج‌های جوانی بوده‌ام که برای شروع زندگی به مغازه من آمده‌اند، حتی زوج‌های تحصیل‌کرده و شاغل.»
در محله‌های جنوب شهر نیز وضعیت مشابهی حاکم است. «عزت» که در یک سمساری در حوالی جوادیه کار می‌کند، می‌گوید: «چند بار زوج‌های جوان برای خرید آمده‌اند و من هم طوری رفتار می‌کنم که خجالت نکشند.» به گفته او، اگرچه تعداد این زوج‌ها خیلی زیاد نیست، اما در گذشته اصلاً چنین چیزی وجود نداشت و این پدیده جدیدی است.
داوود عبداللهی‌فر، رئیس اتحادیه سمساران و امانت‌فروشان تهران، سال گذشته تأیید کرد که اقبال زوج‌های جوان به کالاهای دست‌دوم بیشتر شده است. او گفت: «تعداد عروس و دامادهایی که برای خرید لوازم دست‌دوم مراجعه می‌کنند، افزایش یافته است.» وی افزود که قدرت خرید مردم حتی برای تهیه اجناس دست‌دوم نیز کاهش یافته و بسیاری ترجیح می‌دهند تا حد امکان از وسایل قدیمی خود استفاده کنند.
علی‌اصغر سعیدی، جامعه‌شناس اقتصادی و دانشیار دانشگاه تهران، معتقد است دلایل متعددی از جمله قیمت پایین‌تر کالاها، کاهش درآمد خانواده‌ها، تورم و بی‌ثباتی ارز به این وضعیت منجر شده است. او اشاره می‌کند که این روند در ایران برخلاف کشورهای توسعه‌یافته، ناشی از دغدغه‌های زیست‌محیطی نیست. به گفته این کارشناس، بازار کالاهای دست‌دوم نمونه‌ای از «اطلاعات نامتقارن» است که جورج آکلوف به خاطر آن جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. در این بازار، فروشنده از کیفیت کالا مطلع است اما خریدار اطلاعات کاملی ندارد. این وضعیت که «پدیده لیمو» نامیده می‌شود، در نهایت به «شکست بازار» می‌انجامد؛ یعنی خریدار برای کالایی هزینه می‌کند که از کیفیت آن مطمئن نیست و از خدماتی مانند گارانتی بی‌بهره است.
منبع: شرق
