به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، تبلیغات خرید اقساطی به قدری فراگیر شده که دیگر پرسش اصلی، خریدن یا نخریدن نیست، بلکه یافتن شرایطی بدون پیش‌پرداخت، چک و ضامن است. مشکلات اقتصادی، خرید نقدی بسیاری از کالاها را برای شهروندان غیرممکن کرده و آن‌ها را به پرداخت هزینه‌ها در آینده وادار می‌کند. با این حال، بسیاری از کالاهای قسطی مانند دمپایی یا هواپز، لزوماً ضروری نیستند و این پرسش مطرح می‌شود که چرا خرید اقساطی تمام ابعاد زندگی را فرا گرفته است.
غذا و دندان
در گذشته، خرید اقساطی بیشتر به کالاهای سرمایه‌ای مانند خانه و خودرو یا کالاهای بادوام و ضروری مثل لوازم خانگی محدود می‌شد. اما اکنون این روش به کالاهای کوچک و مصرفی نیز رسیده است. در زمستان سال ۱۴۰۳، آگهی‌های فروش گوشت قرمز با چک کارمندی منتشر شد و با افزایش شدید قیمت گوشت در تیرماه ۱۴۰۴، فروش اقساطی آن گسترش یافت. در شش ماه، قیمت گوشت دو برابر شد و آن را به کالایی لوکس تبدیل کرد. در نتیجه، برخی قصابی‌ها و فروشگاه‌های پروتئینی، فروش اقساطی گوشت را آغاز کردند.
در بخش پزشکی نیز، پیش از این تنها درمان‌های طولانی‌مدت دندانپزشکی به‌صورت قسطی انجام می‌شد. اما امروز دندانپزشکان درمان‌های کوتاه‌مدت یا حتی کاشت یک ایمپلنت را نیز قسطی انجام می‌دهند. به دلیل افزایش قیمت مواد و تجهیزات، بیماران توانایی پرداخت هزینه‌ای بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان برای یک دندان را ندارند و این هزینه را طی ۶ ماه تا یک سال پرداخت می‌کنند. حدود یک ماه پیش، خرید اقساطی لوازم‌التحریر برای دانش‌آموزان نیز رواج یافت. این موضوع با انتقادهای فراوانی روبه‌رو شد، زیرا نشان‌دهنده ناتوانی شهروندان در خرید نقدی حتی ضروری‌ترین کالاها بود.
آیفون قسطی
علاوه بر کالاهای ضروری، بازار فروش اقساطی اجناس غیرضروری نیز رونق گرفته است. گوشی آیفون یکی از این موارد است که کلاهبرداری‌های بزرگی نیز در زمینه فروش آن رخ داده است. مهرداد ناظری، جامعه‌شناس، در این باره به همشهری گفت: «برای یک تحقیق به منطقه‌ای محروم سفر کردم که شغل مردم آن کشاورزی بود. متوجه شدم که تقریباً همه آن‌ها گوشی آیفون پیشرفته دارند، در حالی که از امکانات آن استفاده چندانی نمی‌کنند.»
این جامعه‌شناس به چهار نوع رفتار در جامعه مصرفی اشاره می‌کند: کنش اول، تلاش برای همسان شدن با دیگران جهت کسب امنیت روانی و اجتماعی است. کنش دوم، ایجاد حس تعلق از طریق مالکیت است، زیرا مالکیت باعث خوشحالی می‌شود. مورد سوم، صعود خیالی به طبقات بالاتر است؛ یعنی فرد با خرید کالای لوکس، خود را صاحب منزلت اجتماعی می‌بیند. کنش چهارم نیز اختلال تبعیض‌گونه است که در آن، ناتوانی در مالکیت کالا به یک اختلال روانی تبدیل شده و ممکن است با خشونت همراه شود.
ناظری درباره تبلیغات فروش اقساطی می‌گوید: «پلتفرم‌ها با آگاهی کامل عمل می‌کنند. آن‌ها با شعارهایی مانند ‘با خرید این کالا به خانواده ما بپیوند’ به مخاطب القا می‌کنند که وارد گروهی می‌شود که آرزویش را داشته است. این تبلیغات تاکید می‌کنند که برای ارتقای جایگاه اجتماعی نیازی به پیش‌پرداخت یا ضامن نیست و کافی است خرید را شروع کرده و اقساط را بعداً بپردازند.» به گفته این جامعه‌شناس، گرفتار شدن در چرخه خرید بی‌رویه و پرداخت اقساط، ابتدا به فشار مالی و سپس به ورشکستگی اقتصادی خانواده‌ها منجر شده و در نهایت می‌تواند باعث فروپاشی ساختار خانواده شود.
سودجویی دلال‌ها
مشکلات اقتصادی شهروندان را به خرید اقساطی وامی‌دارد، اما این شرایط بحرانی، فرصتی برای سودجویی دلالان فراهم می‌کند. فروشگاه‌های بزرگی که فروش بدون چک، ضامن و پیش‌پرداخت را به‌طور گسترده تبلیغ می‌کنند، سود قابل توجهی از این روش به دست می‌آورند. این زنجیره فروش به بانک‌ها متصل است و جمعیت بزرگی از مردم را برای مدتی طولانی بدهکار می‌کند. همچنین، برخی اپلیکیشن‌های موبایل به کاربران «اعتبار» می‌دهند و از این طریق کالاها را به آن‌ها می‌فروشند. خریدهای بیشتر، اعتبار جدیدی به همراه دارد و این چرخه، بدهی کاربران را به‌طور مداوم افزایش می‌دهد.
سیاست‌های تنظیم بازار مانند طرح کالابرگ می‌تواند با تأمین نیازهای اولیه شهروندان، ضرورت خرید اقساطی کالاهای اساسی را کاهش دهد. حمید حاج اسماعیلی، کارشناس مسائل اقتصادی، در این زمینه به اخبار جهان گفت: «طرح کالابرگ زمانی موفق است که دولت، کالاهای مورد نیاز را از قبل از تولیدکنندگان داخلی خریداری کند یا با ارز حمایتی وارد و انبار نماید. سپس این کالاها باید با قیمتی کمتر از بازار در میان گروه‌های هدف توزیع شود تا به تعدیل قیمت‌ها کمک کند.»
منبع: خبرگزاری مهر
