به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایسنا، پدیده «دژاوو» یا «آشناپنداری» احساسی ناگهانی و عجیب است که در آن فرد تصور می‌کند صحنه‌ای را پیش از این تجربه کرده، در حالی که از جدید بودن آن مطمئن است. این اصطلاح فرانسوی به معنای «قبلاً دیده شده» است و به حالتی ذهنی اشاره دارد که فرد گمان می‌کند لحظه‌ای را با تمام جزئیاتش قبلاً گذرانده است.
در فرهنگ عامه، دژاوو را به موضوعاتی مانند سفر در زمان یا اشکالات در «ماتریکس» نسبت داده‌اند. اما پروفسور «سم برکوویچ»، متخصص مغز و اعصاب و مدیر مرکز تحقیقات صرع در آستین هلث، تأکید می‌کند که دژاوو نشانه‌ای از دیدن زندگی گذشته یا سفر به ابعاد دیگر نیست، بلکه بخشی طبیعی از عملکرد مغز است. به گفته او، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم این پدیده را تجربه کرده‌اند و این حس، تنها فریبی از سوی مغز است.
ماهیت زودگذر دژاوو مطالعه آن را برای دانشمندان دشوار کرده و علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. برخی محققان معتقدند این پدیده ناشی از خطا در بخش‌هایی از مغز است که حافظه را کنترل می‌کنند.
پروفسور برکوویچ توضیح می‌دهد که مطالعه بیماران مبتلا به صرع، اطلاعات زیادی درباره عملکرد مغز فراهم کرده است. تشنج صرع بر اثر تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در مغز رخ می‌دهد و برخی بیماران در ابتدای تشنج، حس شدید و طولانی‌تری از دژاوو را تجربه می‌کنند. این حالت معمولاً به دلیل تخلیه الکتریکی در «هیپوکامپ» است؛ ساختاری در عمق لوب گیجگاهی که مسئولیت حافظه را بر عهده دارد. دانشمندان با تحریک این بخش از مغز در بیماران مبتلا به صرع، توانسته‌اند این حس شدید را بازسازی کنند.
به گفته برکوویچ، دلیل وقوع این پدیده در افراد سالم مشخص نیست، اما ممکن است تخلیه‌های الکتریکی مشابهی باعث ایجاد آن شود. در مطالعه‌ای که او و همکارش روی بستگان افراد مبتلا به نوع خفیف صرع انجام دادند، مشخص شد آن‌ها دژاوو را بیشتر تجربه می‌کنند اما به دلیل طبیعی دانستن آن، هرگز به پزشک مراجعه نکرده‌اند.
به گزارش نشریه تخصصی «مدیکال اکسپرس»، پروفسور «پیرز هاو» از دانشکده علوم روانشناسی ملبورن، دژاوو را با احساس «حس ششم» مرتبط می‌داند. او می‌گوید بسیاری از مردم از این اصطلاح برای توصیف احساسی استفاده می‌کنند که نمی‌توانند آن را ببینند یا توضیح دهند.
پروفسور هاو پس از مواجهه با تجربه عجیب یکی از دانشجویانش، این موضوع را بررسی کرد. آن دانشجو پس از دیدن دوستی که مدتی بود او را ندیده بود، بلافاصله حس کرده بود که آن دوست تصادف کرده است و این حدس درست بود. هاو و همکارش با نشان دادن عکس‌های مشابه از یک فرد به شرکت‌کنندگان، آزمایشی را طراحی کردند. نتایج نشان داد افراد قادر به تشخیص تغییرات بودند، حتی اگر نمی‌توانستند بگویند چه چیزی تغییر کرده است.
این آزمایش‌ها نشان می‌دهد مغز انسان اطلاعات بسیار بیشتری از آنچه به طور خودآگاه پردازش می‌کند، دریافت می‌کند. به گفته پروفسور هاو، حافظه بصری ما نه‌تنها چند شیء در یک صحنه، بلکه آمار کلی آن صحنه را نیز ثبت می‌کند. احساس دژاوو یا حس ششم ممکن است ناشی از اطلاعاتی باشد که حواس ما دریافت کرده، اما ذهن خودآگاه از آن بی‌خبر است. این اطلاعات به صورت یک حس به فرد منتقل می‌شود.
یافته‌های هاو با مطالعات دیگری که برای ایجاد خاطرات غیرواقعی انجام شده، هماهنگ است. در این مطالعات، با نشان دادن فهرستی از کلمات مرتبط مانند «در»، «پنجره» و «شیشه» به افراد و سپس نمایش کلمه‌ای مرتبط مانند «قاب»، حس آشنایی کاذب در آن‌ها ایجاد می‌شود. مغز به طور ناخودآگاه ارتباط معنایی کلمات را تشخیص می‌دهد و این حس آشنایی را به وجود می‌آورد.
«آکرا اوکانر»، مدرس روانشناسی در دانشگاه سنت اندروز، در سال ۲۰۱۶ مطالعه مشابهی انجام داد و با استفاده از اسکن‌های ام‌آر‌آی، فعالیت مغز شرکت‌کنندگان را بررسی کرد. او دریافت که تجربه دژاوو، نواحی پیشانی مغز را که مسئول بررسی و رفع تضاد در خاطرات هستند، فعال می‌کند. نتیجه‌گیری او این بود که دژاوو ممکن است تلاش مغز برای حل خطا میان آنچه فکر می‌کنیم دیده‌ایم و آنچه واقعاً می‌بینیم، باشد.
پروفسور برکوویچ در پایان می‌گوید: «مغز بسیار پیچیده است و دژاوو، مغز شماست که به شیوه بسیار پیچیده خود رفتار می‌کند.»
منبع: ایسنا
