به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از عصرایران، در دهه‌های پایانی قرن دوازدهم خورشیدی و پس از تسلط آقامحمدخان قاجار بر گرجستان، موجی از انتقال اجباری گرجی‌ها به ایران صورت گرفت. شمار قابل توجهی از این افراد در محله سنگلج تهران اسکان داده شدند. با توجه به اینکه اغلب این گرجی‌ها پیرو دین مسیحیت بودند، نیاز به مکانی برای عبادت و انجام مراسم مذهبی برای آنان امری ضروری به نظر می‌رسید. در سال ۱۱۷۴ خورشیدی (۱۷۹۵ میلادی)، دو خانواده از اهالی تفلیس به نامهای «هُوسِپیان» و «استِپانیان» اقدام به احداث نمازخانه گئورگ مقدس در این منطقه از تهران نمودند. این نمازخانه در سال ۱۸۸۲ میلادی به کلیسا ارتقا یافت. نام این کلیسا برگرفته از نام سردار ارمنی است که در سال ۳۰۳ میلادی در راه ترویج دین مسیحیت جان خود را از دست داد.
کلیسای گئورگ مقدس علاوه بر کارکرد مذهبی، در گذشته به عنوان محل دفن مسیحیان ساکن ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. از جمله افرادی که در این مکان به خاک سپرده شده‌اند می‌توان به امیرتومان مارتیروس‌خان داویدخانیان، رئیس ستاد بریگاد قزاق، هوسپ گاسپاریان، کشیش مشهور، و الله‌وردیخان هاروتونیان، از امرای سپاه قاجار، اشاره کرد. با گسترش شهرنشینی و ساخت‌وسازهای متعدد، گورستان این کلیسا تخریب شد و دو گورستان جدید در مناطق دیگر تهران ایجاد گردید: یکی در شمال تهران در محله ونک و دیگری در شرق تهران در محله دولاب.
در ادامه این گزارش، به بررسی گورستان مشهور دولاب می‌پردازیم:
این گورستان در سال ۱۸۵۵ میلادی و پس از دفن دکتر کلوکه، پزشک فرانسوی محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار، در محله دولاب تأسیس شد. در زمان احداث، اطراف گورستان دولاب را زمین‌های کشاورزی روستای دولاب فراگرفته بود، اما به تدریج با گسترش بافت شهری، این منطقه به یک محله مسکونی تبدیل شد و نام خود را از روستا به ارث برد. آخرین تدفین در این آرامستان در سال ۱۳۷۵ خورشیدی انجام شده است.
گورستان دولاب با مساحتی بالغ بر ۷۵ هزار متر مربع، از شش بخش مجزا تشکیل شده است:
* ارامنه ارتدکس شرقی (شامل روس‌ها، گرجی‌ها و یونانی‌ها)
* کاتولیک رومی
* ارتدکس
* ارمنی
* آشوری‌ها
* لهستانی‌ها
این آرامستان با نامهای دیگری نیز شناخته می‌شود، از جمله قبرستان سلیمانیه و قبرستان اکبرآباد. همچنین، گاهی اوقات از نام بخشی از آن برای اشاره به کل گورستان استفاده می‌شود، مانند قبرستان ارتدکس‌ها، قبرستان لهستانی‌ها، قبرستان آشوری‌ها و قبرستان کاتولیک‌ها.
یکی از بخش‌های قابل توجه این گورستان، قسمت شمال غربی آن است که ۲۶ کارگر ایتالیایی که در معادن و راه‌آهن ایران مشغول به کار بودند، در آن به خاک سپرده شده‌اند. مقبره‌های این کارگران با سایر مقبره‌ها تفاوت دارد و به شکل عمودی در دیوارها قرار گرفته‌اند، که این امر می‌تواند حس خاصی را به بازدیدکنندگان القا کند.
بر اساس نوشته‌های اعتمادالسلطنه در مرآت‌البلدان، در سال ۱۱۳۷ قمری به دستور کریم‌خان زند، ارامنه سنگ‌تراش اصفهانی به تهران منتقل شده و در محله دولاب ساکن شدند. این جابجایی جمعیت، زمینه را برای احداث گورستان دولاب در شرق تهران فراهم کرد و این منطقه به پایگاهی برای ارامنه تبدیل شد.
یکی از نکات قابل توجه در مورد گورستان دولاب، تعداد زیاد لهستانی‌های مدفون در آن است که بیشتر آن‌ها از جمله آوارگان لهستانی هستند که در طول جنگ جهانی دوم به ایران پناه آوردند. در بهمن سال ۱۳۲۰، فرمانداری رشت نامهای از سوی نیروهای اشغالگر دریافت کرد که در آن به عبور ارتش لهستان از ایران اشاره شده بود. اما مشکل تأمین نیازهای غیرنظامیان لهستانی سبب شد که آن‌ها نیز به ایران بیایند و برای مدتی طولانی در ایران اقامت کنند.
نخستین گروه از لهستانی‌ها در اواخر آوریل ۱۹۴۲ از طریق بندر انزلی وارد ایران شدند؛ این گروه شامل بیش از ۳۱ هزار نظامی و ۱۲ هزار غیرنظامی بود. در آگوست همان سال نیز حدود ۴۴ هزار نظامی و ۲۶ هزار غیرنظامی از طریق بندرانزلی وارد ایران شدند. علاوه بر این، حدود ۲۷۰۰ غیرنظامی از طریق عشق‌آباد وارد مشهد شدند. آمارهای مختلفی در مورد تعداد لهستانی‌هایی که به ایران وارد شدند وجود دارد، اما نزدیک‌ترین آمار به واقعیت، ورود ۱۱۶ هزار نفر به ایران را تأیید می‌کند.
بسیاری از این لهستانی‌ها به تهران مهاجرت کردند. یکی از تصاویر رایج در آن سال‌های تهران، کمپ‌های آوارگان لهستانی در مناطق مختلف شهر، به ویژه در منطقه یوسف‌آباد قدیم بود. پس از پایان جنگ، بسیاری از لهستانی‌ها ایران را ترک کردند، اما تعدادی از آن‌ها در ایران ماندند و بسیاری از فوت‌شدگان آن‌ها در گورستان دولاب به خاک سپرده شدند.
از جمله مشاهیری که در گورستان دولاب به خاک سپرده شده‌اند می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
* ژوزف دزیره تولوزان؛ پزشک فرانسوی ناصرالدین‌شاه قاجار
* اوانس اوگانیانس؛ اولین کارگردان سینمای ایران و بنیانگذار اولین مدرسه بازیگری در ایران
* آنتوان سوروگین؛ عکاس گرجی و روس‌تبار مقیم ایران در دوره قاجار
* نیکلای مارکف؛ معمار روس‌تبار مقیم ایران
* آلفرد ژان باتیست لومر؛ موسیقی‌دان نظامی فرانسوی در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار
* کنت دومونت فرت؛ پایه‌گذار و نخستین رئیس نظمیه (پلیس شهری) تهران در دوره قاجار
* شاهین سرکیسیان؛ بنیانگذار تئاتر مدرن در ایران
بازدید از گورستان کاتولیک دولاب برای عموم آزاد نیست و برای ورود به آن نیاز به مجوز است. هر بخش از این گورستان تحت نظر یکی از سفارت‌های لهستان، روسیه، ایتالیا و فرانسه است. بنابراین، برای بازدید از این گورستان باید از تمامی این سفارتخانه‌ها و همچنین خلیفه‌گری آشوری‌ها و ارامنه مجوز دریافت کرد.
منبع : عصرایران
