به گزارش اخبار جهان به نقل از میدل ایست آی، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، در اظهارات جنجالی اخیر خود، تلاش‌های دولت خود را در دهه 1990 برای بازپس‌گیری یک کتیبه باستانی یهودی از ترکیه فاش کرد. این کتیبه که به نام “سیلوئم” شناخته می‌شود، به ادعای صهیونیست‌ها، گواهی بر قدمت یهودی اورشلیم (قدس اشغالی) و یکی از مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی یهودی پس از طومارهای دریای مرده است. نتانیاهو در سخنرانی خود در شهر داوود، یک مکان گردشگری کتاب مقدس در شرق قدس اشغالی، جزئیات این تلاش ناموفق را شرح داد.
وی گفت در سال 1998، در دیداری با مسعود ییلماز، نخست وزیر وقت ترکیه، درخواست بازگرداندن کتیبه سیلوئم را مطرح کرد. این کتیبه که در سال 1880 کشف شده بود، در سال‌های حکومت عثمانی به موزه باستان‌شناسی استانبول منتقل شده بود. با توجه به روابط نزدیک امنیتی و دیپلماتیک میان ترکیه و اسرائیل در دهه 1990، نتانیاهو انتظار داشت که این درخواست با موافقت مواجه شود. وی حتی پیشنهاد تبادل این کتیبه با هر اثر باستانی عثمانی موجود در موزه اسرائیل را مطرح کرد و در نهایت، حاضر به ارائه تمام آثار باستانی عثمانی یا پرداخت مبلغی هنگفت برای آن شد.
با این حال، ییلماز به ادعای نتانیاهو، با اشاره به وجود یک حوزه انتخابیه اسلامگرای رو به رشد به رهبری رجب طیب اردوغان، شهردار وقت استانبول، از پذیرش این پیشنهاد خودداری کرد. به گفته نتانیاهو، ییلماز هشدار داد که بازگرداندن کتیبه‌ای که گواهی بر یهودی بودن اورشلیم در 2700 سال پیش است، خشم بخش قابل توجهی از مردم ترکیه را برانگیخته و موجب تنش‌های سیاسی خواهد شد. این اظهارات نتانیاهو، چالش‌های سیاسی و دیپلماتیک مرتبط با میراث فرهنگی و ادعاهای ملی‌گرایانه را به تصویر می‌کشد.
این روایت، در حالی مطرح شده که نتانیاهو میزبان مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در مراسم افتتاحیه “جاده زیارت”، یک تونل باستانی بحث‌برانگیز حفر شده زیر خانه‌های فلسطینیان در نزدیکی شهر قدیم اورشلیم بود. در همین مراسم، نتانیاهو به طور مستقیم خطاب به اردوغان گفت: “تا زمانی که ما اینجا هستیم، این شهر ماست، آقای اردوغان. شهر شما نیست. شهر ماست. همیشه شهر ما خواهد بود. دیگر تقسیم نخواهد شد.” این اظهارات نشان از نگرش قاطع و بدون سازش نتانیاهو در مورد مالکیت اورشلیم دارد و به طور ضمنی مخالفت او را با راه‌حل دو کشوری که قدس شرقی را به پایتخت فلسطین تبدیل می‌کند، نشان می‌دهد.
اردوغان نیز در واکنشی تند به اظهارات نتانیاهو، به میراث تاریخی ترکیه در اورشلیم اشاره کرد و گفت: “نتانیاهو این را نمی‌داند. امروز، من از اینجا فریاد می‌زنم، شاید آن موقع یاد بگیرد. ما با خرد و بردباری، این شهر را به سرزمین صلح و آرامش تبدیل کردیم.” وی با یادآوری حاکمیت تاریخی ترکیه بر اورشلیم و نقش خود در اداره آن، اظهارات نتانیاهو را رد کرد. این پاسخ نشان دهنده حساسیت ترکیه نسبت به ادعاهای اسرائیل بر اورشلیم و اهمیت جایگاه تاریخی و فرهنگی این شهر برای ترکیه است.
اظهارات نتانیاهو، تنها به فاش کردن تلاش‌های پیشین اسرائیل برای به دست آوردن کتیبه سیلوئم ختم نشد. اخبار جهان گزارش داد که تلاش‌های مشابهی در سال 2007 توسط اوری لوپولیانسکی، شهردار وقت اورشلیم، و شیمون پرز، رئیس وقت دولت اسرائیل، انجام شده بود، اما ترکیه با استناد به مالکیت قانونی این اثر باستانی، این درخواست‌ها را رد کرد. این موضوع حتی در سال 2022، زمانی که روابط ترکیه و اسرائیل بهبود یافته بود، توسط تیم اسحاق هرتزوگ، رئیس دولت اسرائیل، دوباره مطرح شد، اما بدون نتیجه‌ای قابل توجه.
یحیی جوشکون، معاون مدیرکل وقت موزه‌های ترکیه، با ارائه اسناد ثبت کتیبه سیلوئم در موزه باستان‌شناسی استانبول، به صراحت مالکیت ترکیه را بر این اثر باستانی تایید کرد. او تاکید کرد که این کتیبه در دوره‌ای که اورشلیم تحت حاکمیت عثمانی بود به استانبول منتقل شده و قبل از تاسیس دولت اسرائیل در موزه ثبت شده است. یک متخصص آگاه در این موضوع نیز به اخبار جهان گفت که به دلیل احتمال تلاش‌های اسرائیل برای تصرف غیرقانونی این اثر باستانی، بازگرداندن آن به نمایشگاه در کوتاه مدت محتمل نیست.
این کتیبه، به گفته ارهان افیونجومورخ ترک، یکی از سه کتیبه مهم در ترکیه مربوط به تاریخ یهود است. این کتیبه به الفبای فنیقی نوشته شده و کانالی آبی را توصیف می‌کند که در قرن هشتم پیش از میلاد، احتمالا در زمان سلطنت حزقیال نبی، برای هدایت آب چشمه جیحون به استخر سیلوئم حفر شده است. با وجود اختلاف نظرهایی در مورد تاریخ دقیق ساخت این کانال، اهمیت تاریخی و باستان‌شناسی این کتیبه بسیار قابل توجه است. افیونجو به آسیب دیدگی این کتیبه در هنگام انتقال اشاره کرد و گفت که کتیبه برای محافظت از سرقت به موزه امپراتوری استانبول منتقل شده بود.
در کل، این موضوع، بحثی گسترده و چند وجهی را در مورد مالکیت اشیاء باستانی، ادعاهای ملی‌گرایانه، و پیچیدگی روابط ترکیه و اسرائیل به راه انداخته است. این ماجرا به خوبی نشان می‌دهد که چگونه موضوع میراث فرهنگی می‌تواند به ابزاری برای تقویت هویت ملی و ایجاد تنش بین کشورها تبدیل شود. واکنش‌های شدید در رسانه‌های اجتماعی ترکیه و اظهارات قاطع اردوغان و نتانیاهو، نشان دهنده حساسیت فوق العاده این موضوع برای دو کشور است. پیامدهای بلندمدت این اختلاف بر روابط دو کشور و مذاکرات آینده در مورد اورشلیم، هنوز نامشخص است.
منبع: میدل ایست آی
