به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری ایبنا، دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در پیامی به همایش «استعمارشناسی ایرانی» از گردآوری و انتشار آثار دکتر موسی نجفی در این حوزه قدردانی کرد. وی با اشاره به شناخت دیرینه‌اش از دکتر نجفی، به علاقه‌ی عمیق ایشان به بررسی استعمار و ابعاد مختلف آن و ارتباط این علاقه با درک خاص ایشان از شرق‌شناسی اشاره کرد. حداد عادل در پیام خود بر دشواری درک ماهیت استعمار تأکید کرد و یکی از موانع اصلی این درک را تبلیغات سیاسی دانست که بر احساسات مردم تحت استعمار تأثیر می‌گذارد. وی افزود که دیدگاه‌های اخلاقی و احساسی مرتبط با مظلومیت استعمارزدگان، گرچه قابل درک است، ممکن است مانع از تحلیل دقیق و بی‌طرفانه ماهیت استعمار شود.
این تحلیلگر برجسته، دیدگاه رایج درباره استعمار به‌عنوان نتیجه‌ی سودجویی قدرت‌های ظالم را ناکافی دانسته و استعمار را فراتر از این توصیف می‌داند. به گفته‌ی حداد عادل، استعمار آغاز گسترش تجدد بود که در ابتدا با چالش‌های فراوان مواجه بود و برای غلبه بر مقاومت‌ها و دستیابی به منافع اقتصادی از ابزارهای سیاسی و نظامی استفاده می‌کرد. وی با اشاره به پایان‌یافتن استعمار رسمی پس از جنگ جهانی دوم، توسعه‌ی تدریجی تجدد را در جهان مورد تأکید قرار داد. حداد عادل در عین حال بر این نکته تأکید کرد که گرچه شرق‌شناسی در بستر تجدد شکل گرفت و با استعمار ارتباط داشت، اما صحیح نیست که آن را صرفا ابزاری در خدمت دستگاه استعماری بدانیم. وی شرق‌شناسی را به‌عنوان بخشی از نگاه تجدد به جهان قدیم توصیف کرد.
دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در ابتدای همایش با اشاره به اینکه پروژه «استعمارشناسی ایرانی» حاصل چهار سال تلاش سی نفر از محققان پژوهشگاه علوم انسانی است که بدون استفاده از بودجه دولتی و با اتکا به منابع شخصی انجام گرفته، بر اهمیت این پژوهش تأکید کرد. وی اهداف کلیدی این پروژه را تقویت “بال دوم انقلاب اسلامی”، یعنی مقابله با سلطه که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته، و ارائه تعریفی نوین از استعمار دانست. نجفی با رد ادعای برخی مبنی بر اینکه استعمار مربوط به گذشته است، تاکید کرد که استعمار از شکل سنتی به اشکال جدید و پیچیده‌تر «فرانو» تبدیل شده، اما همچنان به‌عنوان یک مسئله اساسی پابرجاست.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه با اشاره به این موضوع که برخی معتقدند ایران مستعمره نبوده، این ادعا را رد کرد و گفت هرچند ایران مستعمره مستقیم نبوده، اما تأثیر عمیق استعمار بر تمام ابعاد زندگی در ایران غیرقابل انکار است. وی این وضعیت را با مثال آب و ماهی تشبیه کرد. به گفته‌ی نجفی، عدم آگاهی از عمق نفوذ استعمار در ایران، باعث شده تا نفرت کافی از آن وجود نداشته باشد. وی با یادآوری قحطی بزرگ پس از جنگ جهانی اول که شش میلیون ایرانی را قربانی کرد و تغییرات جغرافیایی تحمیل شده به ایران توسط استعمارگران، به عمق فاجعه اشاره کرد.
نجفی با اشاره به هدف اصلی این پژوهش، یعنی تدوین «مکتب استعمارشناسی ایرانی»، بر ضرورت قطع وابستگی به اندیشه‌های چپ و غربی تأکید کرد و گفت کشوری که به فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند موشک و انرژی هسته‌ای دست یافته است، نباید ذهنیت مستعمره داشته باشد. به عقیده وی، استعمار امروز بیشتر به شکل «استعمار ذهن» ظهور می‌کند و مقابله با آن نیازمند تفکر خودباورانه و مثبت است. وی با استفاده از اصطلاحاتی همچون «خادم» برای کسانی که در برابر استعمار می‌ایستند و «خائن» برای مدافعان آن، موضع قاطع خود را نشان داد.
نجفی در پایان بر استمرار استعمارگری غرب تأکید کرد و خواستار اتخاذ رویکردی عزتمندانه و بدون خودتحقیری در ادبیات و سیاست خارجی شد. به باور وی، بجای “اعتمادسازی برای غرب”، این غرب است که باید با جلب اعتماد ملت ایران، از گذشته خود حلالیت بطلبد، هرچند بعید به نظر می‌رسد که ملت ایران این حلالیت را بپذیرد. این همایش و پژوهش‌های مرتبط، نقش مهمی در شناخت دقیق و علمی استعمار و آثار آن در ایران و ارائه راهکارهای مقابله با آن دارد. این تحقیقات می‌تواند به استقلال فکری و فرهنگی ایران کمک کند و در نهایت، به قدرت ملی و توسعه‌ی پایدار منجر شود.
منبع: خبرگزاری ایبنا
