به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از مهر، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به مناسبت فرا رسیدن ماه مهر و آغاز سال تحصیلی جدید، اقدام به انتشار تصاویری از صفحات آغازین تعدادی از کتب درسی قدیمی چاپی کرده است که در گنجینه کتابخانه مجلس نگهداری می‌شوند. این اقدام با هدف آشنایی بیشتر علاقه‌مندان و پژوهشگران با تاریخ آموزش و پرورش در ایران صورت گرفته است.
مطالعه این اسناد، به ویژه توجه به تاریخ انتشار و نحوه استفاده از این کتاب‌ها، می‌تواند برای علاقه‌مندان و پژوهشگران بسیار جذاب و آموزنده باشد. بررسی نام‌ها و عناوین دروس، اسامی نویسندگان و همچنین نام چاپخانه‌هایی که در آن زمان به نشر این آثار همت گماشته‌اند، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار قرار می‌دهد. نکته قابل توجه دیگر، قید عبارت «برای دختران» بر روی برخی از این کتاب‌ها است که نشان می‌دهد در گذشته تفاوت‌هایی در محتوای آموزشی ارائه شده به دختران و پسران وجود داشته است. این تفاوت‌ها می‌تواند جنبه‌های مختلفی از جمله نوع دروس، نحوه ارائه مطالب و حتی اهداف آموزشی را در برگیرد.
تنوع در شیوه نگارش تاریخ نیز از دیگر نکات جالب توجه در این اسناد است. در برخی از کتاب‌ها، تاریخ بر اساس هجری قمری (ماه‌های قمری) ذکر شده است، در حالی که در برخی دیگر از واژه‌های ترکی و نام حیوانات برای اشاره به سال استفاده شده است. این موضوع نشان می‌دهد که این کتاب‌ها مربوط به دورانی پیش از تصویب سال‌شمار هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی کشور هستند.
همان‌طور که می‌دانیم، تقویم هجری شمسی در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و از آن سال به بعد به عنوان تقویم رسمی کشور به اجرا گذاشته شد. پیش از آن، در ایران از تقویم‌های دیگری مانند هجری قمری، تقویم‌های برجی و جلالی استفاده می‌شد، اما مکاتبات رسمی بیشتر با تاریخ هجری قمری انجام می‌گرفت. قانون تبدیل بروج که همزمان با تصویب تقویم هجری شمسی به تصویب رسید، شکل امروزی این تقویم را با نام‌های فارسی ماه‌ها (از فروردین تا اسفند) و سال شمسی حقیقی تثبیت کرد و دولت را موظف به استفاده از آن در ادارات دولتی نمود.
علاوه بر این، بررسی این کتب درسی قدیمی می‌تواند به ما در درک بهتر روند تغییر نام‌ها و سرفصل‌های درسی کمک کند. با بررسی انتخاب واژه‌های جدید به جای واژه‌های عربی و انگلیسی و… می‌توان دریافت که در آن دوران هنوز از اصطلاحاتی مانند «پروگرام» و «مکتب» استفاده می‌شد و واژه‌های «برنامه» و «دبستان» هنوز ابداع نشده بودند. به عنوان مثال، درس‌های تشریح بدن انسان، جانورشناسی و گیاه‌شناسی را «علم الاشیاء» می‌نامیدند، واژه «کشاورزی» هنوز رایج نشده بود و از اصطلاح «فلاحت» استفاده می‌کردند، و به جای «وزارت فرهنگ» از عبارت «وزارت جلیله معارف» استفاده می‌کردند و «انتشارات»، «دارالطباعه» نامیده می‌شد.
این موضوع نشان می‌دهد که بزرگان فرهنگ ایران، مدت‌ها پیش از تاسیس فرهنگستان اول (که به نام فرهنگستان ایران شناخته می‌شد)، به ضرورت تلاش برای واژه‌سازی فارسی و جایگزینی کلمات بیگانه با واژه‌های بومی پی برده بودند و این تلاش را آغاز کرده بودند. این کوشش‌ها تا به امروز و با فعالیت فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) ادامه دارد و هدف آن پاسداری از زبان فارسی و غنی‌سازی آن با واژه‌های نو و مناسب است.
نکته جالب دیگر، وجود دست‌خط‌هایی از صاحبان کتاب یا مهرهایی است که نام اهداکنندگان کتاب به کتابخانه مجلس را نشان می‌دهند. این یادگاری‌ها، ارزش تاریخی و فرهنگی این کتب را دوچندان می‌کنند و به عنوان سندی ارزشمند از میراث فرهنگی کشور به شمار می‌روند. این اسناد نه تنها اطلاعاتی درباره محتوای آموزشی و شیوه‌های تدریس در گذشته ارائه می‌دهند، بلکه اطلاعاتی درباره تاریخچه جمع‌آوری و نگهداری کتاب‌ها و نسخ خطی در ایران نیز در اختیار ما قرار می‌دهند. بررسی این دست‌نوشته‌ها و مهرها می‌تواند اطلاعات جالبی درباره افراد و شخصیت‌هایی که در طول تاریخ در حفظ و نگهداری از این آثار ارزشمند نقش داشته‌اند، ارائه دهد.
منبع : مهر
