به گزارش اخبار جهان به نقل از مهر، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید، تصاویری از صفحات آغازین برخی کتب درسی قدیمی را که در آرشیو این مجموعه نگهداری می‌شود، منتشر کرده است. این تصاویر، نگاهی جذاب به تاریخچه آموزش و پرورش در ایران ارائه می‌دهند و برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ، اطلاعات ارزشمندی را در خود دارند. مطالعه این اسناد، نه تنها به شناخت محتوای کتب درسی قدیم می‌پردازد، بلکه چگونگی تحول نظام آموزشی، تغییرات واژگان و حتی سیر تکامل تقویم رسمی کشور را به تصویر می‌کشد.
بررسی دقیق این کتب، گویای استفاده از تاریخ‌های مختلف در آن دوره است. برخی از کتاب‌ها، از تاریخ هجری قمری استفاده می‌کردند، در حالی که برخی دیگر از سال‌های ترکیبی یا نام حیوانات برای تعیین سال بهره می‌بردند. این امر نشان می‌دهد که این کتب پیش از تصویب تقویم هجری شمسی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی (۱۱ فروردین ۱۳۰۴ شمسی برابر با ۲۳ مارس ۱۹۲۵ میلادی) چاپ و منتشر شده‌اند. تصویب تقویم هجری شمسی توسط مجلس شورای ملی، نقطه عطفی در تاریخ تقویم ایران محسوب می‌شود و به رسمی شدن سال‌شمار با نام‌های فارسی ماه‌ها و سال شمسی حقیقی منجر شد. پیش از این، تقویم‌های مختلفی همچون هجری قمری، تقویم‌های برجی و جلالی در کشور مورد استفاده قرار می‌گرفت، اگرچه مکاتبات رسمی بیشتر بر مبنای تقویم هجری قمری انجام می‌شد. قانون تبدیل بروج هم در همین راستا، تقویم هجری شمسی را به شکل امروزی تثبیت کرد و دولت را موظف به اجرای آن در ادارات دولتی نمود.
علاوه بر این، مطالعه این کتب، تحول واژگان و اصطلاحات به کار رفته در نظام آموزشی را به خوبی نشان می‌دهد. به عنوان مثال، کلمات و عبارات عربی و انگلیسی به تدریج جای خود را به واژه‌های فارسی داده‌اند. در این کتب، واژه‌هایی مانند «پروگرام» و «مکتب» دیده می‌شوند که به ترتیب، جای خود را به «برنامه» و «دبستان» داده‌اند. عناوین درس‌هایی مانند تشریح بدن انسان، حیوان‌شناسی و گیاه‌شناسی با عنوان کلی «علم الاشیاء» مطرح می‌شدند. همچنین واژه «کشاورزی» هنوز رایج نشده بود و به جای آن از واژه «فلاحت» استفاده می‌شد. واژه «وزارت فرهنگ» نیز وجود نداشت و از عبارت «وزارت جلیله معارف» استفاده می‌شد. «انتشارات» نیز با عنوان «دارالطباعه» شناخته می‌شد. این تغییرات، نشان از تلاش فرهنگ‌دوستان ایرانی برای واژه‌سازی فارسی و جایگزینی واژه‌های بیگانه با معادل‌های فارسی دارد. این تلاش، مدت‌ها قبل از تأسیس فرهنگستان اول (فرهنگستان ایران) آغاز شده و تا به امروز و با فعالیت فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) ادامه دارد.
جالب توجه است که روی برخی از این کتاب‌ها، دست‌خط‌های صاحب کتاب یا مهرهایی مبنی بر اهدای کتاب به کتابخانه مجلس شورای اسلامی دیده می‌شود که اطلاعات تکمیلی در مورد مالکان و نحوه ورود این آثار ارزشمند به مجموعه را آشکار می‌سازد. این آثار تاریخی نه تنها گنجینه‌ای از اطلاعات در مورد نظام آموزشی گذشته ایران هستند، بلکه مبین تلاش مستمر برای پالایش و غنای زبان فارسی و حفظ هویت فرهنگی کشور است. مطالعه این کتب، فرصتی بی‌نظیر برای درک بهتر سیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و علمی ایران در گذر زمان است و به پژوهشگران در تحلیل و تبیین فرآیندهای تاریخی کمک شایانی می‌کند. اخبار جهان این تلاش موزه و مرکز اسناد مجلس را در حفظ و نمایش این سندهای تاریخی بسیار ارزشمند می‌داند. اطلاعات موجود در این کتب، می‌تواند زمینه‌ای برای پژوهش‌های گسترده در زمینه تاریخ آموزش و پرورش ایران، تحولات زبانی و تاریخ تقویم در این کشور باشد. همچنین، این مجموعه می‌تواند به عنوان منبعی غنی برای آموزش و آشنایی نسل جوان با میراث فرهنگی کشور مورد استفاده قرار گیرد. اهمیت این مجموعه در حفظ و نگهداری اسناد تاریخی و نقش آن در توسعه تحقیقات آکادمیک به روشنی به چشم می‌آید.
منبع: مهر
