به گزارش اخبار جهان به نقل از تابناک، اخبار منتشرشده در فضای مجازی پیرامون طرح “خرید خدمت سربازی” در ایران بار دیگر توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده است. با وجود شایعات فراوان در این زمینه، رئیس سازمان وظیفه عمومی فراجا به‌صراحت اعلام کرده که این موضوع کاملاً منتفی است و مشمولان خدمت سربازی نباید به شایعات دامن بزنند یا فریب آنها را بخورند. این تکذیبیه، در حالی منتشر می‌شود که این موضوع بارها در سال‌های اخیر در دستور کار قرار گرفته و با واکنش‌های مختلفی مواجه شده است.
تاریخچه خدمت سربازی اجباری در ایران به دوره قاجار و روش سنتی “بنیچه‌بندی” بازمی‌گردد؛ سیستمی که در آن هر منطقه بر اساس میزان مالیات خود، سرباز تأمین می‌کرد. این روش ناکارآمد و ناعادلانه، جای خود را در دوره پهلوی به سیستمی مدرن‌تر داد. تصویب قانون نظام وظیفه عمومی در سال ۱۳۰۴، خدمت سربازی را به شکل اجباری برای همه مردان بالای ۲۱ سال در نظر گرفت. با توجه به جمعیت آن زمان ایران و نیاز ارتش، قرعه‌کشی برای تعیین مشمولان خدمت اجباری انجام می‌شد.
پس از انقلاب اسلامی و در بحبوحه جنگ ایران و عراق، قانون خدمت سربازی در سال ۱۳۶۳ با سختگیری بیشتری تصویب شد و مدت خدمت به ۲۴ ماه افزایش یافت. معافیت‌ها نیز محدود به موارد پزشکی، کفالت، تحصیلی و ایثارگری بود.
ایده “خرید خدمت سربازی” برای اولین بار در دهه ۷۰ شمسی مطرح شد. اجرای آزمایشی این طرح در سال ۱۳۷۷، به مشمولان اجازه می‌داد با پرداخت مبلغی (حدود ۵ میلیون تومان در آن زمان) از خدمت سربازی معاف شوند. این طرح با استقبال بیش از ۳۵۰ هزار نفر مواجه شد و به‌عنوان راهکاری برای کاهش تراکم مشمولان و تأمین بودجه نظامی ارائه شد. اما منتقدان، آن را ناعادلانه و امتیازی ویژه برای ثروتمندان دانستند و عامل افزایش شکاف طبقاتی قلمداد کردند.
در دهه ۸۰، مجلس شورای اسلامی طرح خرید خدمت را به دلیل “ظلم به فقرا” متوقف کرد. با این حال، در سال ۱۳۹۳ مجدداً با شرایطی خاص برای مشمولان با بیش از ۱۰ سال غیبت، امکان پرداخت جریمه و معافیت از خدمت سربازی فراهم شد. این طرح در سال‌های بعد با تغییراتی در میزان جریمه و مدت غیبت، ادامه یافت و هزینه‌های سنگینی را برای مشمولان به همراه داشت. به عنوان مثال، در بودجه سال ۱۳۹۵، مبلغ جریمه برای دارندگان مدرک کارشناسی ۴۰۰ میلیون تومان و برای دارندگان مدرک دکترای پزشکی ۶۰۰ میلیون تومان تعیین شده بود. این نوسانات قانونی و تغییرات مکرر در قوانین مربوط به خرید خدمت سربازی، همواره با انتقادات و مخالفت‌هایی از سوی گروه‌های مختلف همراه بوده است.
در سال ۱۴۰۰، بحث بازگشت خرید خدمت برای غایبان بالای ۵ سال مطرح شد، اما ستاد کل نیروهای مسلح با آن مخالفت کرد. در سال ۱۴۰۳ نیز، کمیسیون تلفیق بودجه مجلس طرح خرید اقساطی را پیشنهاد داد که مجدداً توسط برخی از نمایندگان مجلس تکذیب شد. این نشان می‌دهد که موضوع خرید خدمت سربازی موضوعی پیچیده و پرحاشیه است که هنوز به توافق قطعی در میان مسئولان نرسیده است.
در سال ۱۴۰۴، با توجه به شرایط اقتصادی کنونی کشور و افزایش هزینه‌های زندگی، حقوق سربازان وظیفه نیز افزایش یافته است. این افزایش حقوق که به ترتیب برای سربازان مجرد در مناطق غیرعملیاتی، سربازان در مناطق عملیاتی و سربازان متاهل تعیین شده است، تلاشی برای بهبود شرایط معیشتی سربازان است. با این حال، این افزایش حقوق هنوز با تورم موجود همخوانی کامل ندارد و نشان از چالش‌های موجود در تامین رفاه سربازان دارد.
طرح خرید خدمت سربازی، مسائل عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه امکانات را در کشور مطرح می‌کند. این طرح، ضمن تأمین منابع مالی برای ارتش، از سوی منتقدان به عنوان عاملی برای تشدید نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی مورد انتقاد قرار می‌گیرد. بحث‌های پیرامون این طرح نشان می‌دهد که یافتن راه‌حلی عادلانه و کارآمد برای خدمت سربازی، نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر و هم‌اندیشی بیشتر میان مسئولان، کارشناسان و نهادهای مربوطه است. در نهایت، بحث پیرامون خرید خدمت سربازی در ایران، همچنان به عنوان یکی از موضوعات پرحاشیه و بحث برانگیز در فضای سیاسی و اجتماعی کشور مطرح است و نیاز به بررسی همه جانبه و رسیدن به راهکارهای منطقی و پذیرفته شده از سوی همه مخاطبان دارد.
منبع: تابناک
