به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از همشهری آنلاین، قهوه در قرون وسطی ابتدا در یمن کشف شد و سپس به جهان اسلام راه یافت. این نوشیدنی توسط بازرگانان، صوفیان و دانشمندان عرب به کشورهایی مانند مصر، شام، عثمانی و در نهایت ایران رسید. اسناد تاریخی نشان می‌دهد که ورود قهوه به ایران در دوره صفویه و به ویژه در دوران حکومت شاه عباس اول در قرن ۱۶ میلادی صورت گرفته است.
در بخش‌هایی از ایران، به خصوص در جنوب کشور، قهوه جایگاه مهمی در آیین‌های مذهبی و اجتماعی دارد. برای نمونه، در مراسم عزاداری ماه محرم، مجالس قهوه‌خوری مذهبی برپا می‌شود و در آن از مهمانان با قهوه تلخ و غلیظ پذیرایی می‌کنند. مردم عرب در جنوب ایران برای نوشیدن قهوه آداب و رسوم ویژه‌ای دارند که بر اساس باورها و اعتقاداتشان آن را اجرا می‌کنند.
قهوه، آیینی برای گردهمایی
یک فعال میراث فرهنگی با تأکید بر ابعاد اجتماعی و فرهنگی قهوه اظهار کرد که نباید آن را تنها یک نوشیدنی دانست. به گفته او، قهوه‌خوری یک آیین برای دور هم جمع شدن، گفت‌وگو و تقویت همبستگی اجتماعی است که به عنوان بخشی از نمادهای جمعی، هویت اجتماعی را شکل می‌دهد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
قاسم آل‌کثیر توضیح داد که در جهان عرب و خاورمیانه، قهوه همواره بخشی از فرهنگ میزبانی و مهمان‌نوازی بوده است. او افزود: «در خوزستان و میان مردم عرب ایران نیز، آیین قهوه‌خوری با آداب خاصی مانند استفاده از فنجان‌های کوچک و ترتیب معین در پذیرایی همراه است و به عنوان میراث فرهنگی ناملموس از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.» به گفته وی، جشنواره قهوه فرصتی برای نمایش این هویت محلی به جهان است.
این فعال میراث فرهنگی درباره تأثیر جهانی شدن آیین قهوه‌خوری هشدار داد و گفت اگر جشنواره تنها به جنبه تجاری محدود شود، قهوه به یک کالای بی‌روح تبدیل خواهد شد. اما اگر روایت‌های آیینی و هویتی آن مورد توجه قرار گیرد، می‌تواند بستری برای گفت‌وگوی میان‌فرهنگی باشد. او تأکید کرد که یک فنجان قهوه در اهواز معنایی متفاوت با قهوه در پاریس یا استانبول دارد.
آل‌کثیر به ظرفیت قهوه در دیپلماسی فرهنگی نیز اشاره کرد و افزود همان‌طور که موسیقی و تئاتر ابزارهای دیپلماسی فرهنگی هستند، قهوه نیز می‌تواند به یک رسانه فرهنگی تبدیل شود. به باور او، جشنواره قهوه در خوزستان می‌تواند پلی برای ارتباط فرهنگی میان ایران و جهان عرب و بازتعریف هویت در چارچوب‌های فراملی باشد. وی در پایان گفت: «قهوه تنها یک نوشیدنی نیست، بلکه زبانی است که مردم با آن سخن می‌گویند، هویت خود را بازآفرینی می‌کنند و نشان می‌دهند که تفاوت‌ها می‌توانند سرچشمه همدلی و پیوند میان ملت‌ها باشند.»
قهوه می‌تواند چهره‌ای تازه به خوزستان بدهد
یک فعال دیگر میراث فرهنگی با اشاره به اهمیت این محصول گفت: «قهوه یک زبان جهانی، محرک اقتصادی و بستر فرهنگی است.» به گفته او، ارزش بازار جهانی قهوه بیش از ۴۶۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و زندگی حدود ۱۲۵ میلیون نفر در جهان به آن وابسته است. این محصول در طول تاریخ بستر گفت‌وگو و اندیشه بوده و امروزه گردشگری قهوه نیز در جهان رونق فراوانی دارد.
باسم حمادی با بررسی شرایط ایران افزود که مصرف قهوه در کشور، به ویژه میان نسل جوان، رشد چشمگیری داشته اما ایران به طور کامل به واردات وابسته است. او توضیح داد که قهوه به نمادی از سبک زندگی جدید تبدیل شده و کافه‌ها به مراکز اجتماعی جوانان بدل شده‌اند، اما از ظرفیت گردشگری غذایی مبتنی بر قهوه استفاده نشده است.
وی خوزستان را «نگین پنهان قهوه ایران» خواند و گفت این استان تنها تولیدکننده قهوه در کشور است و کشت موفق گونه عربیکا در مناطقی مانند هفتکل، رامهرمز و بهبهان ثابت شده است. این پتانسیل می‌تواند یک زنجیره ارزشمند از کشت تا صادرات ایجاد کند و با طراحی مسیر گردشگری و برگزاری جشنواره سالانه، خوزستان را به یک جاذبه ملی تبدیل نماید. حمادی معتقد است قهوه می‌تواند چهره‌ای جدید به خوزستان بدهد و این استان را که با نفت شناخته می‌شود، به یک نماد فرهنگی و اقتصادی تبدیل کند.
این فعال میراث فرهنگی همچنین به غفلت‌های گذشته اشاره کرد و گفت: «متأسفانه به دلیل اهمال مدیریت قبلی میراث فرهنگی، آیین قهوه به صورت مشترک توسط سه کشور همسایه در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد و ایران از این فرصت بازماند.» حمادی برای توسعه این صنعت در خوزستان، تدوین سند راهبردی، تشکیل تعاونی کشاورزان، ایجاد برند واحد «قهوه خوزستان»، آموزش تخصصی جوانان و طراحی مسیر گردشگری را پیشنهاد داد.
هادی براجعه، مدیر مجموعه گردشگری ریتاج، در حاشیه جشنواره قهوه اهواز که به مناسبت روز جهانی قهوه برگزار شد، بر لزوم برگزاری رویدادهای فرهنگی متنوع تأکید کرد. او گفت: «اهواز ظرفیت‌های گردشگری فراوانی دارد که کمتر معرفی شده‌اند. رویدادهایی مانند جشنواره قهوه می‌تواند فرصتی برای نمایش این توانمندی‌ها باشد و نشان دهد که اهواز فراتر از کلیشه‌های نفت و صنعت، یک مقصد فرهنگی زنده است.»
جشنواره قهوه امسال در اهواز با رویکردی فرهنگی و هویتی برگزار شد و علاوه بر عرضه قهوه، به نمایش آیین‌ها و سنت‌های بومی خوزستان پرداخت. در نشست تخصصی این جشنواره، کارشناسان بر نقش قهوه در هویت، دیپلماسی فرهنگی و توسعه گردشگری استان تأکید کردند.
منبع: همشهری آنلاین
