امکان خروج ایران از لیست سیاه FATF یک سال پس از ابلاغ قوانین
خبرگزاری اخبار جهان منتشر کرده است: با پیگیری‌های انجام‌شده از زمان تصویب دو کنوانسیون و تداوم مذاکرات با گروه ویژه اقدام مالی FATF، انتظار می‌رود ایران ظرف حدود یک تا یک سال و نیم آینده از فهرست سیاه خارج شود. این مسیر که با گام‌های قانونی و مذاکرات دیپلماتیک پیگیری می‌شود، همچنان نیازمند طی مراحل بررسی و تصویب در مجامع و نهادهای تصمیم‌گیرنده است، اما امیدها به نتیجه‌بخشی این فرآیند در بازه زمانی پیش‌بینی‌شده تقویت شده است.
پيش‌زمينه و مفاهيم کلي FATF
FATF یا گروه ویژه اقدام مالی، چارچوبی بین‌المللی برای مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و جرائم سازمان‌یافته ارائه می‌دهد. این نهاد بر چهار محور کلیدی تمرکز دارد: اصلاح قوانین مبارزه با پولشویی، به‌روزرسانی قوانین مبارزه با تأمین مالی تروریسم، و تصویب و اجرای دو کنوانسیون مهم پالرمو و CFT. در حال حاضر ایران از منظر قانونی، کنوانسیون پالرمو را تصویب کرده و به سمت خروج از فهرست سیاه FATF گام برمی‌دارد؛ هرچند کنوانسیون CFT هنوز در مراحل بررسی مجدد و تصویب در مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
کنوانسیون پالرمو چیست؟
پالرمو در واقع همان کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه جرائم سازمان‌یافته فراملی است که به‌منظور ایجاد چارچوب همکاری بین‌المللی برای مبارزه با شبکه‌های جنایتکار فراملی به تصویب رسیده است. این کنوانسیون عمدتا بر مبارزه با پولشویی، فساد و قاچاق، به ویژه قاچاق زنان و کودکان، مقابله با قاچاق مهاجران غیرقانونی و ایجاد سازوکارهای همکاری قضایی و امنیتی میان کشورها متمرکز است. کشورهای امضاکننده با ایجاد سازوکارهای استرداد مجرمین، معاضدت قضایی و تبادل اطلاعات، هماهنگی‌های بین‌المللی را در مقابله با جرائم فراملی تقویت می‌کنند. با وجود تصویب پالرمو، اجرای برخی الزامات و خروج کامل از لیست سیاه FATF نیازمند تکمیل و هم‌راستاسازی قوانین داخلی با این کنوانسیون است.
کنوانسیون CFT چیست؟
CFT یا کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین مالی تروریسم، مکملی برای کنوانسیون پالرمو محسوب می‌شود و بر جرم‌انگاری تأمین مالی تروریسم، انسداد دارایی‌های مرتبط با تروریسم، همکاری‌های بین‌المللی در این عرصه و شفافیت مالی بانک‌ها و مؤسسات مالی در برابر گزارش‌دهی تراکنش‌های مشکوک تمرکز دارد. هدف کلیدی این کنوانسیون، مسدودسازی منابع مالی تروریسم و ایجاد سازوکارهای بین‌المللی برای جلوگیری از جریان پول مرتبط با فعالیت‌های تروریستی است. تصویب و اجرای این کنوانسیون در کنار پالرمو، گام مهمی در هموارسازی مسیر خروج از فهرست سیاه FATF محسوب می‌شود.
وضعیت فعلی ایران و نقش مذاکرات
در حال حاضر برخی مراجع می‌گویند که ایران کنوانسیون پالرمو را به تصویب رسانده و مذاکرات برای خروج از فهرست سیاه FATF در حال پیگیری است. با این حال کنوانسیون CFT همچنان در انتظار بررسی و تصویب مجدد در مجمع تشخیص مصلحت نظام است. مذاکرات با FATF از طریق حضور مقامات مالی و اقتصادی ایران در جلسات و نشست‌های مرتبط در اروپا، از جمله مادرید، برای اجرای مراحل خروج در حال پیگیری است. براساس گزارش‌های موجود، تصمیم‌گیرندگان اعتقاد دارند که با تکمیل هر دو کنوانسیون و ادامه مذاکرات، ایران می‌تواند در بازه زمانی حدود ۱۲ تا ۱۸ ماهه از فهرست سیاه خارج شود. این پیش‌بینی به معنای بازگشت تدريجي به وضعیت عادی در عرصه مالی و تجاری است.
نقش اطلاعات مالی و شفافیت تراکنش‌ها
یک موضوع حساس در این گفت‌وگوها، بحث اشتراک‌گذاری برخی از اطلاعات تراکنش‌های بانکی با FATF و نقش آن در شفافیت مالی است. برخی ناظران و مخالفان FATF اظهار می‌کنند که تصویب و اجرای الزامات این نهاد، ممکن است به بهبود شفافیت و مقابله با پولشویی کمک کند اما از سوی دیگر می‌تواند مسیرهای دسترسی به اطلاعات حساس اقتصادی را هم بیش از پیش افشاء کند. در مقابل، مقامات اقتصادی کشور بر این باورند که هیچ اطلاعاتی درباره تراکنش‌های بانکی کشور به FATF ارائه نخواهد شد و چنین سازوکاری هم وجود ندارد. این موضع به عنوان یکی از نکات کلیدی در مذاکرات مطرح می‌شود تا از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود و حفظ منافع ملی اولویت باقی بماند. با این توضیح، هدف از اجرای الزامات FATF، بهبود شفافیت و تقویت نظام مبارزه با جرائم مالی است بدون به خطر انداختن حریم‌های حساس اقتصادی کشور.
اهمیت و اهداف کنوانسیون‌های تصویبی و آتی
– پالرمو: تقویت همکاری‌های قضایی و امنیتی میان کشورها در زمینه جرائم سازمان‌یافته و مبارزه با شبکه‌های مجرمانه فراملّی؛ ایجاد سازوکارهای استرداد مجرمین و تبادل اطلاعات به منظور تعقیب قانونی این شبکه‌ها.
– CFT: جرم‌انگاری تأمین مالی تروریسم، انسداد دارایی‌های مرتبط با این فعالیت‌ها، تقویت همکاری‌های بین‌المللی برای جلوگیری از جریان مالی تروریستی، و الزام مؤسسات مالی به شفافیت تراکنش‌ها و گزارش‌دهی تراکنش‌های مشکوک.
– نتیجه‌گیری کلان: تکمیل و هم‌راستاسازی این دو کنوانسیون با قوانین داخلی، زمینه‌سازی برای خروج ایران از فهرست سیاه FATF و بازیابی دسترسی به بازارهای مالی جهانی، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تسهیل مناسبات اقتصادی است.
آینده نزدیک و امیدواری‌ها
با وجود تردیدها و اختلاف‌نظرها درباره بعضی جنبه‌های اجرایی، پیش‌بینی می‌شود که در صورت تصویب نهایی پالرمو و ثمربخشی مذاکرات درباره CFT، ایران بتواند در فاصله زمانی مشخصی به خارج شدن از لیست سیاه FATF نزدیک شود. این فرایند همچنین می‌تواند به ایجاد فضای امن‌تر برای نقل‌وانتقالات مالی و ارتقای حفاظت از اقتصاد کشور در برابر فشارهای مالی و تحریم‌ها کمک کند. با این حال، تحقق کامل خروج از لیست سیاه به اجرای دقیق و هم‌سو شدن کامل سازوکارهای داخلی با الزامات FATF و همچنین تداوم همکاری‌های بین‌المللی نیاز دارد.
جمع‌بندی نهایی
در مسیر خروج ایران از فهرست سیاه FATF، تصویب کنوانسیون پالرمو و تکمیل فرایند بررسی و تصویب کنوانسیون CFT دو ستون کلیدی محسوب می‌شود. مذاکرات فزاینده با FATF و تلاش‌های داخلی برای هم‌سو کردن قوانین با این معاهده‌ها، چشم‌انداز خروج از محدودیت‌های مالی را تقویت کرده است. با وجود تفاوت‌نظرها و چالش‌های احتمالی، امید می‌رود بر پایه تعامل سازنده و نظارت دقیق، ایران ظرف مدت تقریبی یک سال تا سال و نیم آینده به وضعیت بهتری در نظام مالی بین‌المللی برسد و از فهرست سیاه خارج شود. خبرگزاری اخبار جهان این روند را از منظر منافع ملی و ثبات اقتصادی کشور دنبال می‌کند.
