نتانیاهو از طرحی با نام «اسرائیل بزرگ» سخن گفت؛ اردن واکنش تندی نشان داد و بر خلاف این رویکرد هشدار داد که چنین صحبت‌هایی بر Ál халықаралық قوانین و حاکمیت کشورها تاثیر منفی می‌گذارد
در تازه‌ترین اظهاراتی که در سطح منطقه منتشر شده است، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به صراحت از طرحی با عنوان «اسرائیل بزرگ» سخن گفت. این طرح دوباره به نقشه‌ای اشاره می‌کند که دو سال قبل در یکی از سخنرانی‌های مقامات اسرائیلی مطرح شده بود، اما این بار نتانیاهو به طور مستقیم پشت تریبون ایستاده و با بیان مواضع تهاجمی درباره اشغال بخشی از اردن، لبنان، سوریه و مصر به این موضوع اشاره کرده است. در این روایت، ادعای بازگشت به مرزها و اراضی ادعایی مطرح می‌شود که به گفته منتقدان، پایه‌ای حقوقی ندارد و برخلاف اصول روشن بین‌المللی است.
واکنش‌ها و واکاوی رویکردها
– واکنش اردن: وزارت خارجه اردن به طور صریح این اظهارات را محکوم کرد و آن را رویکردی اشغالگرایانه ارزیابی نمود. مقامات اردنی تأکید کردند که چنین بیانیه‌هایی تهدیدی برای حاکمیت دولتی منطقه‌ای است و با منشور و اصول بین‌الملل مغایرت دارد. آنها همچنین یادآور شدند که اظهاراتی از این دست نمی‌تواند حقوق ملت‌های منطقه یا حقوق مردم فلسطین را تغییر دهد.
– واکنش کشورهای همسو و دیگر بازیگران منطقه‌ای: در متن واکنش‌های اولیه برخی کشورها، تذکرهایی نسبت به خطرات سلامت نظم بین‌الملل و ثبات منطقه مطرح شد. همچنین برخی تحلیلگران نسبت به احتمال گسترش دامنه مناقشات و به خطر افتادن روندهای دیپلماتیک هشدار دادند.
– پیامدهای منطقه‌ای: با طرح چنین مواضعی، نگرانی‌هایی درباره آثار احتمالی بر ثبات خاورمیانه و ظرفیت همکاری‌های منطقه‌ای شکل گرفته است. به ویژه آنکه در سالهای اخیر Gaza با شدت‌های فزاینده درگیری مواجه بوده و هر گونه تغییر در نقشه‌های ژئوپولتیک می‌تواند بر منابع انسانی و زیرساخت‌های منطقه اثر بگذارد.
زمینه‌های تاریخی و زمینه‌ساز این بحث
– بازرسی از گذشته نقشه‌های سیاسی: در بهار سال 2023، بیل اسموتریچ، وزیر دارایی آن زمان در کابینه نتانیاهو، پشت تریبون رفت و نقشه‌ای را نمایش داد که در آن بخش‌هایی از اردن، سوریه و لبنان به اراضی اشغالی الحاق شده بود. در آن سخنرانی، اظهاراتی درباره تاریخ یا ساختار سیاسی فلسطین مطرح شد که به دنبال تبیین یک چارچوب جدید برای مدیریت منطقه بود و از منظر برخی مقامات اردنی به شدت مورد انتقاد قرار گرفت.
– واکنش اردن در آن مقطع نشان داد که این گونه رویکردها می‌تواند به تنش‌های دیپلماتیک منجر شود. با وجود فشار‌های داخلی و لابی‌های خارج از کشور، در نهایت اتفاق نظر کامل در قالب واکنش‌های رسمی به طور جدی دنبال نشد؛ اما اکنون با بازگویی مجدد چنین طرح‌هایی، احتمال بازگشت همان تنش‌های قدیمی وجود دارد.
– در سالهای اخیر، وضعیت انسانی و سیاسی در غزه و سایر نقاط منطقه به سرعت تغییر کرده است و هر گونه بیانیه یا طرحی که چشم‌اندازهای ژئوپولتیک را دستخوش تغییر کند، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای داشته باشد.
پیامدها و چارچوب قانونی بین‌المللی
– بیانیه‌های رسمی درباره حاکمیت و مرزهای بین‌المللی معمولاً نباید با نقض اصول حقوقی بین‌الملل همسو باشند. مقامات اردنی با تأکید بر اینکه چنین اظهاراتی می‌تواند حاکمیت و مرزهای دولت‌های منطقه را به چالش بکشد، بر اهمیت پایبندی به منشور سازمان ملل و قوانین بین‌الملل تأکید کردند.
– از منظر تحلیلگران، هرگونه رویکرد رسمی که به بازتعریف یا تغییر اراضی اشغالی یا حوزه‌های حاکمیت کشورهای همسایه بیانجامد، احتمال وقوع بحران‌های جدید را افزایش می‌دهد و می‌تواند به گسترش بی‌اعتمادی در سطح منطقه منجر شود.
– در عین حال، ابزارهای دیپلماتیک، مذاکرات چندجانبه و چارچوب‌های دیپلماسی منطقه‌ای همچنان کانونی برای مدیریت اختلافات و حفظ ثبات هستند. تقویت گفت‌وگوهای چندجانبه و تقویت همبستگی کشورهای منطقه برای مواجهه با چالش‌های امنیتی و انسانی موجود ضروری به نظر می‌رسد.
کهن‌سالی و حال حاضر: آینده این گفتگوها چگونه خواهد بود؟
– به نظر می‌رسد که موضع نتانیاهو نشان می‌دهد که گفتگوها در مورد نقشه‌های ژئوپولتیک و بازتفسیر حوزه‌های نفوذ همچنان زنده است و می‌تواند به شیوه‌های مختلف در مناسبات بین‌المللی بازتاب یابد.
– اظهارات اخیر، هر چند به شکل کلامی مطرح شده‌اند، اما می‌تواند با واکنش‌های دیپلماتیک و تصمیم‌های سیاسی در کشورهای منطقه همراه باشد. این وضعیتی است که تحلیلگران آن را نشان‌دهنده تلاطم‌های ژئوپولتیک و فشار بر حفظ ثبات و ثبات حقوقی در منطقه می‌دانند.
– در مسیر آینده، اراده عمده‌ای برای حفظ موقعیت‌های حقوقی و تاریخی موجود در حاکمیت کشورها، به ویژه در چارچوب قوانین بین‌الملل و منشورهای سازمان ملل، باقی می‌ماند. همچنین، تقویت رویکردهای دیپلماتیک و اجتناب از هر گونه تقابل مستقیم بر اساس اصول حقوقی می‌تواند به کاهش خطر درگیری‌های منطقه‌ای کمک کند.
نتیجه‌گیری
اظهارات اخیر پیرامون طرحی با نام «اسرائیل بزرگ» دوباره فعال شدن بحث‌های ژئوپولتیک درباره مرزها، اراضی و ساختارهای حکمرانی در خاورمیانه را به صحنه آورد. در عین حال، واکنش صریح و جدی اردن نشان می‌دهد که هر گونه طرحی که به حاکمیت و امنیت کشورهای همسایه آسیبی بزند، با پاسخ‌های دیپلماتیک قاطع روبه‌رو خواهد شد. آینده این گفتگوها به توانایی منطقه برای حفظ ثبات، پیگیری راه‌های دیپلماتیک و حفظ چارچوب‌های قانونی بین‌المللی بستگی دارد. با توجه به وضعیت فعلی، انتظار می‌رود که بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی با دقت بیشتری به این موضوع نگاه کنند و از هرگونه گسست در هماهنگی‌های دیپلماتیک پرهیز کنند تا از تبعات شدید احتمالی جلوگیری شود.
