به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، حافظ علاوه بر شاعری برجسته، یک مفسر عارف و قرآن‌شناس نیز بود. آیات قرآن کریم در کلام و اندیشه او نفوذ عمیقی داشت و به‌صورت طبیعی در اشعارش به کار می‌رفت. او در اشعار خود به آیات و داستان‌های قرآنی اشارات فراوانی دارد. از جمله این تلمیحات می‌توان به داستان حضرت یوسف (ع)، حضرت موسی (ع) و هبوط حضرت آدم (ع) اشاره کرد که در ابیات متعددی از دیوان او دیده می‌شود.
حافظ صرفاً از الفاظ قرآن استفاده نمی‌کرد، بلکه مفاهیم و معانی عمیق آیات را در قالب استعاره‌های فارسی بیان می‌نمود و با اقتباس از قرآن، معانی جدیدی خلق می‌کرد. او مفاهیم قرآنی را از حوزه شریعت فراتر برده و در زمینه طریقت و عرفان تفسیر می‌کرد. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های این رویکرد، غزلی است که با عنوان «غزل آفرینش» شناخته می‌شود.
غزل آفرینش
دوش دیدم که ملائک درِ میخانه زدند
گِلِ آدم بسرشتَند و به پیمانه زدند
ساکنانِ حرمِ سِتر و عفافِ ملکوت
با منِ راه‌نشین، باده مستانه زدند
آسمان بارِ امانت نتوانست کشید
قرعه کار به نامِ منِ دیوانه زدند
جنگِ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت رهِ افسانه زدند
شُکرِ ایزد که میانِ من و او صلح افتاد
صوفیان رقص‌کنان ساغرِ شکرانه زدند
آتش آن نیست که از شعله او خندد شمع
آتش آن است که در خرمنِ پروانه زدند
کس چو حافظ نَگُشاد از رخِ اندیشه نقاب
تا سرِ زلفِ سخن را به قلم شانه زدند
این غزل در نگاه تأویلی، روایتی از روز آفرینش است. در این دیدگاه، خداوند امانت خود را که عارفان آن را «عشق» می‌دانند، بر دوش انسان گذاشت. این امانت همان است که بر اساس آیه ۷۲ سوره احزاب، آسمان‌ها، زمین و کوه‌ها از پذیرش آن سر باز زدند، اما انسان آن را به دوش کشید. غزل آفرینش همچنین به «روز الست» و پیمانی که در آن روز بسته شد، اشاره دارد. این مفهوم برگرفته از آیه ۱۷۲ سوره اعراف است که در آن خداوند از انسان‌ها می‌پرسد «آیا من پروردگار شما نیستم؟» و آنان پاسخ مثبت می‌دهند.
به دلیل پرداختن به این مضامین، این شعر به «غزل آفرینش» معروف شده است. از بیت ششم به بعد، حافظ با استفاده از تمثیل شمع و پروانه به امانت عشق می‌پردازد. در این تمثیل، پروانه نماد انسان عارف است که با فدا کردن خود، عشق را درک می‌کند، در حالی که شمع نماد فرشتگانی است که از این حقیقت بی‌خبرند.
حافظ با بهره‌گیری از قرآن، به شعر خود عمق و اعتباری الهی بخشیده و زبانی نمادین آفریده است. او از مفاهیم قرآنی برای نقد اجتماعی دوران خود استفاده می‌کرد و با پیوند دادن دنیای مادی و عشق زمینی به این مفاهیم، نشان می‌داد که همه پدیده‌ها بازتابی از حقیقت ازلی هستند. این رویکرد در بیت پایانی مقاله نیز منعکس شده است: «ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ / به قرآنی که اندر سینه داری».
منبع: خبرگزاری مهر
