به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از یک پزشک، بسیاری از افراد پس از صرف یک وعده غذایی سنگین، احساس خواب‌آلودگی و سنگینی در چشم‌ها را تجربه می‌کنند. این پدیده که به «چرت بعد از غذا» شهرت دارد، از نظر علمی به دلیل فعالیت ترکیبات شیمیایی در بدن، به‌ویژه اسیدآمینه‌ای به نام تریپتوفان، رخ می‌دهد.
تریپتوفان یک اسیدآمینه ضروری است، به این معنا که بدن قادر به تولید آن نیست و باید از طریق رژیم غذایی تأمین شود. این ماده در خوراکی‌های پروتئینی مانند پنیر، شیر، بوقلمون، ماهی و شکلات یافت می‌شود. نقش تریپتوفان فراتر از ساخت پروتئین است؛ این ماده در بدن به سروتونین و ملاتونین تبدیل می‌شود که مستقیماً بر خلق‌وخو و چرخه خواب تأثیر می‌گذارند و مغز را برای آرامش و استراحت آماده می‌کنند.
تریپتوفان چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
تریپتوفان یک اسیدآمینه ضروری است که بدن برای ساخت پروتئین‌ها و ترکیبات زیستی مهم از آن استفاده می‌کند. این ماده پیش‌ساز اصلی «سروتونین» است؛ یک انتقال‌دهنده عصبی که در تنظیم خلق‌وخو، حافظه و احساس خوشی نقش دارد و افزایش سطح آن باعث ایجاد حس آرامش می‌شود. تریپتوفان همچنین در تولید هورمون «ملاتونین» مؤثر است که چرخه خواب و بیداری را تنظیم می‌کند. سطح ملاتونین در شب افزایش می‌یابد تا بدن را برای خواب آماده کند. علاوه بر این، تریپتوفان در بدن به «نیاسین» (ویتامین B3) نیز تبدیل می‌شود که برای متابولیسم انرژی و سلامت اعصاب حیاتی است.
چرا بعد از غذا احساس خواب می‌کنیم؟
خواب‌آلودگی پس از غذا دلایل متعددی دارد، اما تریپتوفان نقش محوری ایفا می‌کند. هنگامی که غذایی سرشار از کربوهیدرات مصرف می‌شود، سطح انسولین در خون بالا می‌رود. انسولین به جذب بسیاری از اسیدهای آمینه توسط سلول‌ها کمک می‌کند، اما تأثیر کمتری بر تریپتوفان دارد. در نتیجه، نسبت تریپتوفان در خون افزایش یافته و این ماده راحت‌تر از سد خونی-مغزی عبور می‌کند. پس از ورود به مغز، تریپتوفان به سروتونین و سپس ملاتونین تبدیل می‌شود و به مغز سیگنال آرامش و آمادگی برای خواب می‌دهد.
غذاهای سرشار از تریپتوفان
تریپتوفان در طیف گسترده‌ای از مواد غذایی وجود دارد. مهم‌ترین منابع حیوانی آن شامل بوقلمون، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و پنیر است. منابع گیاهی غنی از تریپتوفان نیز سویا، آجیل‌ها (مانند بادام و گردو)، تخمه کدو و کنجد هستند. نکته مهم این است که صرف وجود تریپتوفان در غذا کافی نیست و ترکیب آن با سایر مواد غذایی، میزان جذب آن در مغز را تعیین می‌کند. برای مثال، مصرف بوقلمون همراه با مواد نشاسته‌ای مانند پوره سیب‌زمینی، شرایط بهتری برای ورود تریپتوفان به مغز فراهم می‌کند.
تفاوت برداشت ذهنی از خواب‌آلودگی غذایی
احساس خواب‌آلودگی پس از غذا همیشه ناشی از تغییرات بیوشیمیایی نیست و برداشت ذهنی نیز در آن نقش دارد. برای نمونه، در فرهنگ غربی، خواب‌آلودگی پس از خوردن بوقلمون به یک باور عمومی تبدیل شده است، در حالی که حجم زیاد غذا تأثیر بیشتری دارد. حساسیت افراد نیز به تغییرات سروتونین و ملاتونین متفاوت است و به عواملی مانند ژنتیک، وضعیت هورمونی و الگوهای خواب بستگی دارد.
تریپتوفان و بازتاب آن در فرهنگ
اگرچه نام تریپتوفان در ادبیات عامه به کار نمی‌رود، اما تجربه خواب‌آلودگی پس از غذا در داستان‌ها و فرهنگ‌ها به طور مکرر دیده می‌شود. برای مثال، در رمان‌های کلاسیک یا آثار سینمایی، صحنه‌هایی از چرت زدن افراد پس از یک مهمانی مفصل، بازتابی از همین تجربه زیستی مشترک است که علم امروز آن را به عملکرد تریپتوفان در مغز مرتبط می‌داند.
آیا می‌توان با تریپتوفان کیفیت خواب را بهبود داد؟
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف متعادل غذاهای غنی از تریپتوفان به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند. مکمل‌های تریپتوفان نیز گاهی برای درمان اختلالات خواب یا افسردگی استفاده می‌شوند، اما مصرف آن‌ها باید حتماً تحت نظر پزشک باشد. بهترین راه برای دریافت این اسیدآمینه، یک رژیم غذایی متنوع و متعادل است. ترکیب پروتئین با کربوهیدرات‌های پیچیده می‌تواند به جذب بهتر تریپتوفان و در نتیجه بهبود آرامش و کیفیت خواب کمک کند.
تریپتوفان یک تنظیم‌کننده طبیعی برای تعادل خواب و بیداری در بدن است و بهره‌گیری از آن در یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و خلق‌وخو منجر شود.
سوالات رایج (FAQ)
۱- آیا تریپتوفان واقعاً باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟
بله، زیرا پیش‌ساز سروتونین و ملاتونین است که بدن را برای خواب آماده می‌کنند.
۲- کدام غذاها بیشترین تریپتوفان را دارند؟
بوقلمون، ماهی، پنیر، تخم‌مرغ، سویا و آجیل‌ها منابع غنی تریپتوفان‌اند.
۳- چرا همیشه بعد از غذا خواب‌آلود نمی‌شویم؟
زیرا اثر تریپتوفان به ترکیب وعده غذایی، حساسیت فردی و وضعیت هورمونی بستگی دارد.
۴- آیا مکمل‌های تریپتوفان برای خواب مفید هستند؟
در برخی موارد بله، اما مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک باشد تا تعادل شیمیایی مغز به‌هم نخورد.
منبع: یک پزشک
