به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، پروفسور سینا دوبرادران، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و از دانشمندان یک درصد برتر جهان در شاخه علوم زیست‌محیطی است. او متولد شهر برازجان در استان بوشهر است و مطالعات گسترده‌ای در زمینه‌های محیط‌زیست، سلامت، انرژی و بهداشت محیط انجام داده که نتایج آن‌ها در نشریات معتبر بین‌المللی منتشر شده است.
پروفسور دوبرادران مدرک کارشناسی خود را در رشته مهندسی بهداشت محیط از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، کارشناسی ارشد را از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دکترای تخصصی (PhD) را از دانشگاه علوم پزشکی تهران دریافت کرده است. او همچنین دوره فلوشیپ را در دانشگاه دویسبورگ اسن آلمان گذرانده است. وی اکنون با رتبه استاد تمام در گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی بوشهر فعالیت می‌کند و مدیریت مرکز تحقیقات بهداشت محیط سیستمی و انرژی را نیز بر عهده دارد.
مأموریت اصلی این مرکز، شناسایی آلاینده‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و بررسی تأثیر آن‌ها بر اکوسیستم و سلامت انسان است. این مرکز با وجود عمر کمتر از ۱۰ سال، در آخرین ارزیابی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رتبه ششم را در میان مراکز تحقیقاتی مشابه در دانشگاه‌های کشور کسب کرده است. در ادامه، بخش نخست گفت‌وگو با این دانشمند برجسته ایرانی ارائه می‌شود.
محورهای اصلی تحقیقات
پروفسور دوبرادران اعلام کرد که مأموریت اصلی مرکز تحقیقاتی او، پژوهش بر روی آلاینده‌های صنایع انرژی و تأثیر آن‌ها بر محیط‌زیست و سلامت انسان است. این تحقیقات بر چهار حوزه کلیدی تمرکز دارد:
۱. پزشکی محیط: اولویت اصلی این مرکز، بررسی مسیرهایی است که آلاینده‌ها از طریق آن سلامت انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای این منظور، مطالعات میدانی روی نمونه‌های انسانی مانند شیر مادر، خون بند ناف و ناخن در مناطق صنعتی انجام شده است. مطالعه اولیه در سال ۲۰۱۵ در سواحل خلیج‌فارس، از اولین پژوهش‌ها در این حوزه در خاورمیانه بود که مقاله آن در سال ۲۰۱۸ توجه جهانی را به خود جلب کرد. همزمان، مطالعات بر روی نمونه‌های غیرانسانی مانند آب، هوا و ارگانیسم‌های دریایی نیز برای درک کامل چرخه آلاینده‌ها انجام شده است.
۲. میکروپلاستیک‌ها: این مرکز آلودگی میکروپلاستیک‌ها را در محیط‌زیست و به‌ویژه در نمونه‌های انسانی مطالعه می‌کند. پژوهش اولیه این مرکز در سال ۲۰۱۵ در سواحل خلیج‌فارس، از اولین مطالعات در این زمینه در منطقه بود و مقاله آن در سال ۲۰۱۸ بازتاب گسترده‌ای در جامعه علمی داشت.
۳. عوارض ته‌سیگار: ته‌سیگار یکی از فراوان‌ترین زباله‌ها در محیط‌زیست است. مطالعه پیشگامانه این مرکز نشان داد که ترکیبات سمی مانند نیکوتین، فلزات سنگین و هیدروکربن‌ها از ته‌سیگارها به آب و رسوبات نشت کرده و وارد زنجیره غذایی می‌شوند.
۴. مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز: موادی مانند فتالات‌ها و بیسفنول A که در پلاستیک‌ها وجود دارند، می‌توانند سیستم هورمونی انسان را مختل کنند. این مرکز حضور و اثرات این مواد را بر سلامت جامعه بررسی می‌کند. استفاده روزمره از ظروف پلاستیکی برای مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، انسان را در معرض این ترکیبات خطرناک قرار می‌دهد.
دستاوردهای پژوهشی و بازتاب جهانی
پروفسور دوبرادران تاکنون بیش از ۲۵۰ مقاله علمی به زبان انگلیسی، حدود ۲۰ مقاله فارسی و ۴ فصل کتاب بین‌المللی تألیف کرده است. همچنین ۱۰ کتاب به زبان فارسی تألیف و ترجمه کرده که دو مورد از آن‌ها در مرحله انتشار قرار دارد. کیفیت بالای این تحقیقات باعث شده مقالات او استنادهای زیادی دریافت کنند. مؤسسه الکساندر فون هومبولت آلمان نیز چندین گرنت تحقیقاتی به او اعطا کرده که امکان انجام مطالعات پیشرفته در دانشگاه دویسبورگ اسن آلمان را فراهم آورده است.
به‌عنوان نمونه، مقاله مربوط به مطالعه ته‌سیگار پس از چاپ در یک ژورنال معتبر، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های علمی برتر جهان و رسانه‌های داخلی پیدا کرد که نشان‌دهنده اثر اجتماعی بالای این پژوهش‌ها است.
استناد به مطالعات و زمینه‌های جدید پژوهشی
نتایج مطالعات این مرکز، به‌ویژه در موضوع عوارض ته‌سیگار، به‌طور گسترده مورد توجه قرار گرفته و دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه دویسبورگ اسن آلمان در این زمینه پیشرو هستند. دوبرادران توضیح داد که ایده مطالعه میکروپلاستیک‌ها پس از مشاهده نامه‌ای از پارلمان اروپا در مورد این چالش جدید زیست‌محیطی و همزمان با پذیرش اولین دوره دانشجویان کارشناسی ارشد در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر شکل گرفت. این پژوهش، اولین مطالعه در حوزه میکروپلاستیک در خلیج‌فارس بود.
او افزود که هنگام جمع‌آوری نمونه‌های شن و ماسه برای مطالعه میکروپلاستیک‌ها، متوجه تعداد زیاد ته‌سیگارها شد و همین موضوع، جرقه آغاز مطالعه‌ای جدید در مورد عوارض زیست‌محیطی و سلامتی ته‌سیگار را در ذهن او ایجاد کرد.
چالش‌های مسیر تحقیقات
این پژوهشگر با چالش‌های داخلی نیز روبرو بوده است. طرح مطالعه ته‌سیگار در ابتدا با ادعای «تکراری بودن» رد شد، در حالی که پژوهش آن‌ها بر نشت فلزات سنگین از خود ته‌سیگار متمرکز بود و با مطالعات قبلی که به دود سیگار می‌پرداختند، تفاوت داشت. این پروژه با هزینه شخصی انجام شد و پس از کسب موفقیت‌های بین‌المللی، مقاله آن در ژورنال معتبر «Tobacco Control» منتشر شد. خبر این مطالعه برای چندین روز، خبر اول وبسایت «Science Daily» بود و خبرگزاری‌های علمی معتبر جهان خواستار مصاحبه در این باره شدند. دکتر علیرضا رئیسی، رئیس وقت دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، پس از اطلاع از نتایج، تمام هزینه‌های مطالعه را پرداخت و از آن حمایت کرد.
آلودگی سواحل جنوب کشور
پروفسور دوبرادران با قاطعیت وجود آلودگی در سواحل جنوبی کشور را تأیید کرد و گفت: «استان بوشهر با داشتن مرز آبی طولانی و حجم بالای صنایع، با آلودگی‌های زیادی مواجه است که بر ماهی‌ها، هوا و آب تأثیر می‌گذارد.» او مشکل اصلی را کمبود اطلاعات جامع در مورد میزان دقیق آلاینده‌ها دانست و افزود که یکی از مطالعات مرکز نشان داده سواحل ایران از نظر آلودگی میکروپلاستیک جزو آلوده‌ترین سواحل جهان هستند که بخشی از آن به دلیل رفتارهای نادرست مردم مانند رها کردن بطری‌های پلاستیکی و ته‌سیگار است.
راه حل این مشکل، حرکت به سوی «توسعه پایدار» است. به این معنا که همزمان با رشد صنایع، بخشی از درآمد آن‌ها باید به پیشگیری از آلودگی و حفظ سلامت مردم و محیط‌زیست اختصاص یابد. متأسفانه در حال حاضر فاضلاب‌های شهری و صنعتی بدون تصفیه وارد دریا می‌شوند و برخی شناگاه‌ها را آلوده کرده‌اند.
وضعیت سلامت آب‌های ساحلی و بحران آب
ورود فاضلاب‌ها و روان‌آب‌های شهری به خلیج‌فارس، سلامت آب‌های ساحلی را به خطر انداخته است. دوبرادران پیشنهاد می‌کند که فاضلاب تصفیه‌شده برای شارژ آب‌های زیرزمینی در مناطق کشاورزی استفاده شود تا هم از هدررفت آب جلوگیری شود و هم سطح آب‌های زیرزمینی افزایش یابد. او تأکید کرد که فرهنگ مصرف آب باید از مدارس ترویج شود و سیستم‌های آبیاری نوین جایگزین روش‌های سنتی شوند.
استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها یک راه‌حل کوتاه‌مدت برای بحران آب است اما در بلندمدت به اکوسیستم دریایی آسیب می‌زند. راه‌حل‌های پایدار شامل آموزش، استفاده مجدد از پساب، اصلاح قوانین مصرف آب و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است.
راهکارهای کاهش آلاینده‌های دریا و ساحل
آلودگی‌های ساحلی یا منشأ صنعتی دارند یا توسط بازدیدکنندگان ایجاد می‌شوند. برای مقابله با این مشکل، فرهنگ‌سازی برای مردم و ارائه دستورالعمل‌های زیست‌محیطی به صنایع ضروری است. مرکز تحقیقات بهداشت محیط سیستمی و انرژی نیز برنامه‌هایی مانند پاک‌سازی ساحل را با هدف فرهنگ‌سازی اجرا می‌کند. دوبرادران در پایان تأکید کرد که برای حفظ محیط‌زیست باید بر آموزش‌وپرورش، به‌ویژه در مقاطع ابتدایی، سرمایه‌گذاری کرد.
منبع: خبرگزاری مهر
