اخبار جهان گزارش می‌دهد که وزارت راه و شهرسازی در یک سال فعالیت دولت چهاردهم، با بهره‌گیری از قوانین موجود، مسیر تامین زمین را در ابعاد گوناگونی هموار کرده است. این تلاش‌ها شامل اضافه کردن اراضی به حریم شهرها و روستاها، بازنگری در طرح‌های توسعه شهری و روستایی، تغییر کاربری زمین‌های موجود، اصلاح مقررات مربوط به تراکم، احداث شهرهای جدید و شهرک‌ها، و همچنین بازآفرینی شهری بوده است. آمارها نشان می‌دهد که در این دوره بیش از ۲۱ هزار هکتار زمین شهری تامین شده است.
افزایش ظرفیت سکونتگاهی، که یکی از اهداف کلیدی قانون برنامه هفتم توسعه محسوب می‌شود، بر فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای پذیرش جمعیت و تامین خدمات شهری و روستایی تمرکز دارد. این موضوع در قالب قوانین متعددی از جمله قانون جهش تولید و عرضه مسکن، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، و سیاست‌های مولدسازی دارایی‌های دولتی پیگیری شده است.
در همین راستا، وزارت راه و شهرسازی در دولت چهاردهم با بسیج تمام توانمندی‌های قانونی، فرآیند تامین زمین را در حوزه‌هایی مانند الحاق اراضی به محدوده شهرها و روستاها، بازنگری طرح‌های توسعه شهری و روستایی، تغییر کاربری اراضی موجود، اصلاح ضوابط تراکمی، احداث شهرهای جدید و شهرک‌سازی، و بازآفرینی شهری دنبال کرده است.
**تکلیف برنامه هفتم برای تامین ۳۳۰ هزار هکتار زمین**
ویژگی برجسته این دوره، سازماندهی یکپارچه و هماهنگ بین بخش‌های مختلف وزارتخانه و سایر نهادهای استانی و ملی است که زمینه را برای دستیابی به هدف‌گذاری کمی قانون برنامه هفتم، یعنی تخصیص حدود ۳۳۰ هزار هکتار (۳۲۹ هزار و ۶۳۹ هکتار) معادل دو دهم درصد از مساحت کشور برای توسعه سکونتگاه‌ها، فراهم آورده است.
عملکرد سیاستی وزارت راه و شهرسازی در فرآیند تامین زمین و افزایش ظرفیت سکونتگاهی شامل ارزیابی قابلیت‌ها و تدوین یک برنامه سیاستی ملی تامین زمین به همراه راهنمای عملیاتی در سطوح منطقه‌ای و استانی (که در حال نهایی‌سازی و ارسال به شورای‌عالی مسکن و شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران است)، تهیه و ابلاغ شیوه‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به تضمین کیفیت مصوبات تامین زمین، و همچنین بررسی و تحلیل آسیب‌شناختی سیاست‌های پیشین در حوزه تامین زمین برای شناسایی نقاط قوت و ضعف است.
علاوه بر این، هماهنگ‌سازی سیاست‌های اسکان با برنامه آمایش سرزمین و سایر اسناد توسعه‌ای بالادستی، هدایت موضوع تامین زمین به سمت فرآیند بازنگری طرح‌های جامع شهری و ادغام آن با برنامه‌ریزی کالبدی، و همچنین تدوین و تصویب آیین‌نامه نحوه استفاده از اراضی غیردولتی برای افزایش ظرفیت تامین زمین (مطابق با بند پ ماده ۵۰ قانون برنامه هفتم) از دیگر دستاوردهای مهم در این بخش محسوب می‌شوند.
**تامین بیش از ۲۱ هزار هکتار زمین در مناطق شهری**
عملکرد اجرایی در تامین زمین برای دستیابی به هدف‌گذاری کمی برنامه هفتم توسعه مبنی بر دو دهم درصد افزایش ظرفیت سکونتگاهی کشور، نشان می‌دهد که در دولت چهاردهم تاکنون ۲۱ هزار و ۳۳۵ هکتار زمین در مناطق شهری برای تامین مسکن و افزایش ظرفیت سکونتگاهی تخصیص یافته است.
**تامین اراضی از طریق الحاق به محدوده شهری، تغییر کاربری و افزایش محدوده**
این اراضی از طریق کانال‌های مختلفی تامین شده‌اند. سه هزار و ۸۸۷ هکتار از این اراضی از طریق الحاق به محدوده شهرهای زیر ۵۰ هزار نفر جمعیت (بر اساس مصوبات شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها)، ۹ هزار و ۳۱۹ هکتار از طریق الحاق به محدوده شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر جمعیت و ایجاد شهرک‌ها و شهرهای جدید (بر اساس مصوبات شورای‌عالی شهرسازی و معماری)، ۷۳۴ هکتار از طریق تغییر کاربری به مسکونی در محدوده شهرها تا پایان سال ۱۴۰۳، سه هزار و ۱۷ هکتار از طریق افزایش محدوده شهرهای زیر ۵۰ هزار نفر با بازنگری طرح‌های توسعه و عمران، و چهار هزار و ۳۷۸ هکتار نیز از طریق افزایش محدوده شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر با بازنگری طرح‌های توسعه و عمران تامین شده است.
وزارت راه و شهرسازی در سال اول دولت چهاردهم موفق به تامین ۲۱ هزار و ۴۴۶ هکتار زمین شهری برای افزایش ظرفیت سکونتگاهی شد که معادل ۷۰ درصد از هدف‌گذاری سالانه برنامه هفتم توسعه است. هدف کلی برنامه هفتم، تامین حدود ۳۳۰ هزار هکتار زمین است.
**ثبت اراضی سایر دستگاه‌ها در سامانه ملی املاک و اسکان**
طبق این گزارش، برای تسریع در فرآیند تصویب الحاق اراضی، از ظرفیت ماده ۱۰ قانون جهش تولید مسکن استفاده شده است. اراضی شناسایی شده به دقت در سامانه ملی املاک و اسکان ثبت و با کاربری مسکونی تعیین تکلیف شده‌اند.
**تامین و تخصیص زمین مسکن محرومان با همکاری نهادهای حاکمیتی**
تامین و تخصیص زمین برای مسکن محرومان از طریق مشارکت با نهادهای حاکمیتی در حال اجراست. در این زمینه، تفاهم‌نامه‌هایی با ستاد اجرایی فرمان امام (ره) برای تخصیص زمین در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان منعقد شده است. همچنین، همکاری با بنیاد مستضعفان برای تخصیص اراضی در شهرهای مشهد، شیراز، گرگان و زاهدان انجام گرفته است. علاوه بر این، از اراضی نیروهای مسلح برای پروژه‌های کارکنان و مسکن‌های حمایتی در شهرهای نظامی نیز استفاده می‌شود.
**تقویت زیرساخت حقوقی و نهادی تامین زمین**
وزارت راه و شهرسازی در این دوره برای افزایش ظرفیت سکونتگاهی، بر تقویت زیرساخت‌های حقوقی و نهادی تامین زمین تمرکز کرده است. این اقدامات شامل تهیه دستورالعمل نحوه الحاق اراضی به محدوده‌های شهرها به طور ویژه برای طرح نهضت ملی مسکن در دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری، ارتقای سامانه GIS اراضی وزارت راه و شهرسازی برای پایش آنلاین وضعیت اراضی قابل تخصیص، تشکیل کمیته‌های پایش استانی با مشارکت سازمان ثبت اسناد، شرکت‌های خدمات‌رسان و اداره کل راه و شهرسازی استان‌ها، و تدوین برنامه عملیاتی ارتقای ظرفیت سکونتگاهی در اجرای تبصره ذیل بند ب ماده ۵۰ در سطح ملی و استانی بوده است.
مجموعه برنامه‌ریزی‌ها و عملکردهای وزارت راه و شهرسازی در سال اول دولت چهاردهم، نشان‌دهنده تلاش این وزارتخانه برای دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه در زمینه تامین زمین و هموارسازی مسیر برای تحقق هدف کلان تامین زمین جهت اجرای برنامه‌های مسکن در سال‌های آینده است.
