به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، در یک برنامه گفتگوی ویژه خبری، نشست شرم‌الشیخ و چشم‌انداز توافق آتش‌بس در غزه با حضور سعدالله زارعی، کارشناس مسائل غرب آسیا و امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل، بررسی شد.
در ابتدای برنامه به تبادل اسرا اشاره شد که طی آن، حماس ۲۰ اسیر اسرائیلی را به صلیب سرخ تحویل داد و در مقابل، اسرائیل روند آزادی ۱۹۷۰ اسیر فلسطینی را آغاز می‌کند.
تحلیل طرح آتش‌بس و توازن قدرت
سعدالله زارعی در پاسخ به سوالی درباره مراحل آتش‌بس و اینکه توازن قدرت به نفع کدام طرف است، گفت که باید میان متن طرح، وضعیت موجود و چشم‌انداز آن تفاوت قائل شد. او به یک طرح ۲۰ ماده‌ای اشاره کرد که به گفته وی، با مدیریت حماس به سه مرحله اجرایی تقسیم شده است.
زارعی در تشریح این طرح گفت: «در طرح بیست ماده‌ای، ۴ ماده آن کاملاً به نفع اسرائیل است که شامل مواد یک، چهار، سیزده و چهارده می‌شود. ده بند از این توافق به نفع فلسطینی‌هاست. هفت بند هم عمومی است که به ترتیبات اجرا اشاره دارد.» وی افزود که هرچند این بندها وزن یکسانی ندارند، اما تلاش شده تا کفه ترازو به سمت فلسطینی‌ها سنگین‌تر به نظر برسد تا آن‌ها به پذیرش طرح ترغیب شوند.
به گفته این کارشناس، دلیل این رویکرد، موضع قدرت مقاومت فلسطین در زمان تنظیم طرح در اول مهرماه بود. با این حال، او تأکید کرد که کلیت طرح، از جمله خلع سلاح فلسطین در حالی که اسرائیل مسلح باقی می‌ماند، به ضرر فلسطینی‌ها است.
مراحل اجرایی توافق
زارعی مراحل اجرایی توافق را که با اصرار حماس تنظیم شده، این‌گونه تشریح کرد:
مرحله اول: این مرحله شامل چهار بند است: آتش‌بس، عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از ۷۰ درصد به حدود ۵۲ درصد، بازگشایی مسیر کمک‌های بشردوستانه و تبادل اسرا. به گفته زارعی، سه بند از این چهار بند کاملاً به نفع فلسطینی‌هاست و تبادل اسرا نیز یک بند مشترک محسوب می‌شود. در این مرحله، ۲۰ اسیر اسرائیلی در برابر حدود دو هزار اسیر فلسطینی، از جمله ۱۷۱۶ نفر که پس از هفت اکتبر بازداشت شده بودند، آزاد شدند.
مرحله دوم: این مرحله که حدود دو ماه به طول می‌انجامد، به موضوعاتی مانند ترتیبات اداره غزه، تشکیل هیئت صلح و ایجاد بستر برای یک دولت تکنوکرات فلسطینی می‌پردازد. همچنین عقب‌نشینی بیشتر اسرائیل تا جایی که ۱۸ درصد از خاک غزه در اشغال باقی بماند، در این مرحله پیش‌بینی شده است. زارعی این مرحله را بسیار پیچیده خواند و گفت ناظران آمریکایی نیز نسبت به موفقیت آن ابراز بدبینی کرده‌اند.
مرحله سوم: در این مرحله، موضوع سلاح و تونل‌های مقاومت، ترتیبات بلندمدت و بازسازی غزه مطرح می‌شود. بازسازی زیرساخت‌هایی مانند راه‌ها، بیمارستان‌ها و نانوایی‌ها در مرحله دوم و بازسازی ۸۰ درصد خانه‌های تخریب‌شده در مرحله سوم گنجانده شده است.
شکنندگی آتش‌بس و پیچیدگی‌های پیش رو
امیرعلی ابوالفتح، دیگر کارشناس برنامه، معتقد است که شواهد نشان می‌دهد این آتش‌بس نمی‌تواند بلندمدت باشد. او با اشاره به سابقه آتش‌بس‌های شکننده در غرب آسیا گفت: «هرچه به جلو می‌رویم و بندهای بعدی مطرح می‌شود، کار سخت‌تر خواهد شد.»
وی افزود که برای خلع سلاح حماس هیچ مکانیسم مشخصی در نظر گرفته نشده و «شیطان در جزئیات است». ابوالفتح همچنین به نقش آمریکا در این جنگ اشاره کرد و گفت: «این جنگ، جنگ اسرائیل نبود، یا از یک سطحی به بالا جنگ آمریکا بود.» او به اظهارات دونالد ترامپ مبنی بر پایان جنگ اشاره کرد، در حالی که نتانیاهو همچنان بر ادامه نبرد تأکید دارد. به گفته این کارشناس، به نظر می‌رسد آمریکا جنگ را پایان‌یافته تلقی می‌کند، اما مشخص نیست که جریان‌های تندرو در ساختار آمریکا و اسرائیل با این موضوع موافق باشند.
بن‌بست اسرائیل و انگیزه ترامپ
زارعی در ادامه تحلیل خود گفت که ترامپ علاقه دارد به عنوان «مرد اول صلح در دنیا» شناخته شود، هرچند کارنامه او تشدید درگیری‌ها را نشان می‌دهد. او تأکید کرد: «واقعیت این است که اسرائیل و آمریکا در جنگ غزه به بن‌بست رسیدند.» به گفته وی، مذاکره با حماس پس از دو سال جنگ، به معنای به رسمیت شناختن این گروه و پذیرش شکست است.
او پیش‌بینی کرد که اسرائیل مدل لبنان را در غزه پیاده خواهد کرد؛ یعنی آتش‌بس و عقب‌نشینی محدود را می‌پذیرد، اما حملات پراکنده را با بهانه‌های مختلف ادامه خواهد داد تا مانع بازسازی غزه و قدرت‌گیری مجدد حماس شود.
مسئله فلسطین فراتر از حماس
ابوالفتح در پاسخ به سوالی درباره خلع سلاح حماس گفت که مسئله اصلی، خود حماس نیست. او اظهار داشت: «مشکل با حزب‌الله و حماس شروع نشده که با حذف آن‌ها رفع شود.» وی با اشاره به جایگزینی سازمان آزادی‌بخش فلسطین با گروه‌های مصمم‌تر، تأکید کرد تا زمانی که حقوق فلسطینی‌ها تأمین نشود، این داستان ادامه خواهد داشت، حتی اگر تمام کشورهای عربی و اسلامی با اسرائیل صلح کنند.
آینده منطقه پس از آتش‌بس
زارعی معتقد است اقدامات آینده اسرائیل به ارزیابی این رژیم از وضعیت خود بستگی دارد. اگر احساس ضعف کند، ممکن است تنش‌های جدیدی در منطقه ایجاد کند. او گفت: «خود این طرح نشان می‌دهد که آن‌ها خودشان را در موضع ضعف می‌دانند و احساس می‌کنند باید خودشان را از باتلاق غزه خلاص کنند.»
او همچنین به دستاوردهای مقاومت در مرحله اول توافق اشاره کرد و گفت بر اساس گزارش‌ها، ۷۰۰۰ نیروی حماس کنترل مناطقی را که اسرائیل از آن‌ها عقب‌نشینی کرده، به دست گرفته‌اند. به گفته زارعی، حماس برای چهار منطقه آزادشده فرماندارانی با سابقه نظامی منصوب کرده که این اقدام پیام مهمی دارد و نشان‌دهنده شکست قطعی اسرائیل است.
تأثیر تحولات غزه بر کرانه باختری
ابوالفتح درباره تأثیر آتش‌بس بر کرانه باختری گفت که منطق حکم می‌کند شکست در غزه، اسرائیل را به احتیاط در کرانه باختری وادار کند. اما فضای سیاسی داخلی اسرائیل این منطق را نمی‌پذیرد و جریان‌هایی قدرتمند به دنبال ضمیمه کردن رسمی کرانه باختری به خاک خود هستند.
حضور نیافتن ایران در نشست شرم‌الشیخ
زارعی در مورد عدم شرکت ایران در نشست شرم‌الشیخ توضیح داد که ترکیب شرکت‌کنندگان، یعنی آمریکا، برخی کشورهای اروپایی و عربی، نشان می‌دهد که آن‌ها علاقه‌ای به آرمان فلسطین ندارند. او گفت: «دلیلی ندارد ما در چنین اجلاسی شرکت کنیم و حق بدهیم که در غیاب ملت فلسطین، دولت‌هایی با سابقه نه‌چندان خوب برای فلسطین تصمیم بگیرند.»
ابوالفتح نیز با این دیدگاه موافق بود و گفت: «اصلاً فرصتی وجود نداشت که بخواهد فرصت‌سوزی شود.» او معتقد بود حضور ایران در آن فضا با توجه به مواضع ترامپ می‌توانست به تشدید تنش‌ها منجر شود.
تحلیل اظهارات ترامپ درباره صلح با ایران
در پایان، کارشناسان به تحلیل اظهارات ترامپ درباره «صلح با ایران» پرداختند. ابوالفتح گفت که صلح از نظر ترامپ، پذیرش شروط اوست و او اخیراً شروط جدیدی مانند به رسمیت شناختن اسرائیل را نیز به آن اضافه کرده است.
زارعی نیز پرونده ترامپ را «پرونده شکست» توصیف کرد و گفت اظهارات او برای پوشاندن شکست‌هایش در داخل و خارج از آمریکا است. او افزود: «اینکه در حالی که ایران در هیچ موضوعی حاضر نیست با آمریکایی‌ها کوتاه بیاید، ایشان فاز بالاتری را مطرح می‌کند، حکایت فرد شکست‌خورده‌ای است که در کوچه‌ای خلوت مبارز می‌طلبد.»
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
