به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، کتاب «وقف پول و اوراق بهادار»، تالیف محمد ابراهیمی و سیدمحمدکاظم مصطفوی، پژوهشی جامع و مستند در مورد وقف، به‌ویژه وقف پول و اوراق بهادار، را در 304 صفحه ارائه می‌دهد. این اثر که به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسیده است، از منظرهای تاریخی، فقهی و اقتصادی به بررسی این سنت نیکو در ادیان و تمدن‌های مختلف می‌پردازد. کتاب به‌طور مفصل به چالش‌های پیش روی اوقاف و مباحث نوین مانند وقف پول، اوراق بهادار و سایر دارایی‌های مالی می‌پردازد و ضمن بررسی توجه دولت‌های اسلامی به وقف در طول تاریخ، راهکارهای عملی برای بهینه‌سازی و گسترش موقوفات ارائه می‌دهد. این ویژگی، کتاب را به منبعی ارزشمند برای پژوهشگران حوزه فقه و اقتصاد اسلامی تبدیل کرده است.
نویسندگان با بررسی پیشینه وقف و تحولات آن در طول تاریخ، بر امتیازات وقف پول نسبت به اوقاف ثابت تأکید می‌کنند و ضمن بیان آفات تجاری بر موقوفات، ضرورت پذیرش این تحول در جامعه اسلامی را اثبات می‌کنند. آن‌ها نشان می‌دهند که چگونه وقف پول، با توجه به رواج و مزایای فراوان آن در بسیاری از جوامع، می‌تواند به عنوان راهکاری برای توسعه اقتصادی و اجتماعی در جوامع اسلامی مورد استفاده قرار گیرد. این کتاب، در واقع فراتر از یک پژوهش صرف است و تلاشی برای ایجاد پل ارتباطی بین سنت‌های ارزشمند دینی و نیازهای اقتصادی جامعه مدرن محسوب می‌شود.
ساختار کتاب در پنج فصل سازماندهی شده است. فصل اول با عنوان «پیشینه سنتی حسنی وقف در ادیان و ملل»، به ریشه‌های انسانی وقف و ظهور آن در طول تاریخ، به‌ویژه در ادیان الهی از جمله ادیان غیر ابراهیمی، آیین مانوی و گسترش آن در بین النهرین و مصر باستان می‌پردازد. این فصل با بررسی تبلور وقف در ادیان ابراهیمی، به‌ویژه اسلام، و معرفی پیامبر اکرم (ص) و حضرت علی (ع) به عنوان اولین و دومین وقف‌کنندگان بزرگ، به نقش این سنت نیکو در تاریخ اسلام اشاره می‌کند. تأکید بر تداوم این سیره حسنه در خاندان رسالت و امامان اهل بیت (ع) و اصحاب و پیروانشان، وجهه دینی و معنوی کتاب را تقویت می‌کند.
فصل دوم با عنوان «جایگاه وقف در تأمین منابع اقتصادی حقوق عمومی و نظام اسلامی»، به اهتمام رسول گرامی اسلام (ص) و آیین اسلام در تقسیم ثروت و راه‌های متعدد خروج ثروت از بخش خصوصی به بخش عمومی و ملی اشاره می‌کند. زکات، خمس، کفارات، صدقات، قربانی، عقیقه، ولیمه ازدواج و وصیت به ثلث، به عنوان راه‌های حقوقی و اخلاقی انتقال ثروت، بررسی می‌شوند. اما کتاب به‌طور خاص بر امتیاز و گسترش قابل توجه وقف در انتقال ثروت از بخش خصوصی به بخش عمومی و تأمین بودجه لازم برای بیمه اجتماعی شهروندان مسلمان و غیرمسلمان تأکید می‌ورزد.
فصل سوم، «نگاهی اجمالی به اهتمام دولت‌های اسلامی به امر وقف، از گذشته تا عصر حاضر»، نمونه‌هایی از اوقاف در بیت الله الحرام و دیگر مساجد، مراکز عبادی و مردمی مانند کتابخانه‌ها و بیمارستان‌ها را ارائه می‌دهد و شکوفایی این سنت در طول تاریخ حکومت‌های اسلامی را به تصویر می‌کشد. این بخش، زمینه تاریخی و اجتماعی وقف را با جزئیات بیشتری تشریح می‌کند و به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از اهمیت این موضوع در طول تاریخ داشته باشد.
فصل چهارم به «بررسی مشکلات و آفات فراروی وقف» می‌پردازد. این فصل به طور دقیق به بررسی اختلافات عقیدتی، سوءمدیریت، بی‌توجهی دولت‌های اسلامی از نظر سیاسی، سوءاستفاده متولیان، خروج اموال وقفی از دایره ثروت عمومی و ورود آن به بخش خصوصی و اموال شخصی اشاره می‌کند. سرگذشت موقوفات پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) (مانند فدک) و مصادره اوقاف در دوران‌های مختلف، به‌ویژه در دوران نادر شاه افشار و پهلوی در ایران و ناپلئون در اروپا، به عنوان نمونه‌های بارز از این مشکلات مطرح می‌شوند. علاوه بر این، رکود ثروت در رقبات ثابت به دلیل عدم کارایی در تجارت و از دست رفتن اسناد و مدارک و نیز موفقیت بسیاری از کشورهای غربی در مدیریت اوقاف، مورد بررسی قرار می‌گیرد. فصل چهارم با تأکید بر تاریخ وقف پول و ضرورت آن برای فرار از پاره‌ای از آفات و رکود در این پدیده الهی، زمینه را برای ارائه راه‌حل‌ها در فصل بعدی فراهم می‌آورد.
فصل پنجم و پایانی، با عنوان «وقف پول و اوراق بهادار برای خروج از آفات»، به مزایا و تاریخچه وقف پول و بیان آرای فقهای معاصر در مشروعیت و ضرورت آن می‌پردازد. این فصل با ارائه ادله و شواهد فقهی متعدد، مشروعیت این سنت حسنه در تجارت را به اثبات می‌رساند و به این ترتیب، به بحثی که در فصل‌های قبل مطرح شده بود، نقطه پایان می‌دهد.
در مجموع، این کتاب با ارائه روایتی جامع و تحلیلی از وقف، به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از این سنت ارزشمند پیدا کند و درک کند چگونه می‌تواند در جهان مدرن به عنوان ابزاری برای توسعه و پیشرفت مورد استفاده قرار گیرد. کتاب «وقف پول و اوراق بهادار» صرفاً یک پژوهش آکادمیک نیست، بلکه کوششی برای ارائه راه‌حل‌های عملی برای چالش‌های پیش روی اوقاف در عصر حاضر است.
منبع: خبرگزاری مهر
