خبرگزاری اخبار جهان منتشر کرده
بحران بورس ایران و ضرورت اصلاح فرایندهای نظارتی: دیدگاه وحید شقاقی شهری اقتصاددان مطرح شد
بازار سرمایه به عنوان دماسنج اصلی اقتصاد هر کشور همواره به عنوان شاخصی دقیق از وضعیت کلان اقتصادی شناخته می‌شود. این بازار که بر پایه رفتار فعالان حقیقی و حقوقی شکل می‌گیرد، به سرعت نشان می‌دهد چه مقدار اعتماد به فضای اقتصادی وجود دارد و چگونه تصمیم‌های سیاست‌گذارانی مانند دولت و نهادهای نظارتی می‌تواند بر آینده سودآوری شرکت‌ها و رونق یا رکود معاملات اثر بگذارد. در روزهای اخیر و در ادامه تلاطم‌های اقتصادی داخلی، بورسیان با کاهش قابل توجه شاخص کل روبه‌رو شده و ارزش معاملات افت شدیدی را تجربه کرده است. با این وضعیت، نقش دولت، سیاست‌های کلان اقتصادی و شفافیت گزارش‌های مالی شرکت‌ها از مهمترین محورهای گفت‌وگو نزد کارشناسان اقتصاد ایران است.
در گفت‌وگوی اخیر، وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و کارشناس اقتصادی، به تشریح وضعیت فعلی بازار سرمایه ایران، عوامل اثرگذار بر کاهش اعتماد عمومی، و الزامات اساسی برای بهبود شرایط پرداخته است. او بر این باور است که بازار سرمایه همواره تصویری روشن از سلامت اقتصاد است، اما برای اینکه این تصویر بهبود یابد، باید تغییرات ساختاری در سیاست‌گذاری‌های کلان، شیوه‌های نظارت و سازوکارهای مالیاتی انجام شود.
دلایل اصلی چالش‌های اخیر بازار سرمایه ایران از نگاه کارشناسان
شقاقی شهری با تأکید بر نقش بازار سرمایه به عنوان ابزار سنجش وضعیت اقتصاد کلان، توضیح می‌دهد که نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی داخلی و همچنین تغییرات در سیاست‌های مالی و ارزی، به شدت بر رفتار سرمایه‌گذاران اثر می‌گذارد. در سال‌های اخیر، شاخص کل بورس با افت محسوس روبه‌رو شده و روند خروج نقدینگی از بازار به بازاریابی منفی و کاهش مشارکت فعالان انجامیده است. از دیدگاه او، این وضعیت تنها نتیجه نوسانات کوتاه‌مدت نیست، بلکه ریشه‌هایی ساختاری دارد که باید به آن‌ها از جمله ضعف‌های سیاست‌گذاری کلان، نبود شفافیت کامل در گزارش‌های مالی شرکت‌ها و ضعف در فرایندهای نظارتی توجه کرد.
یکی از نکات اصلی که اقتصاددان به آن اشاره می‌کند، نقش عامل‌های داخلی و خارجی در شکل‌گیری نوسانات بازار است. نااطمینانی‌های سیاسی، بی‌ثباتی در سیاست‌های اقتصادی، و تداوم عدم قطعیت‌های فراوان منجر به خروج نقدینگی از بازار و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران شده است. در این میان، ضعف در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و نبود سازوکارهای روشن برای پاسخ به بحران‌های کوتاه‌مدت از جمله عواملی است که به تداوم سردرگمی در بازار دامن می‌زند.
نقش دولت و چارچوب سیاست‌گذاری کلان در بهبود یا تضعیف بورس
با توجه به شرایط فعلی، اقتصاددان تأکید می‌کند که دولت نباید به طور مستقیم در بازار سرمایه نقش حمایتی بودجه‌ای ایفا کند. به بیان او، تزریق منابع به بورس به صورت مستقیم می‌تواند ریسک فساد و کاهش شفافیت را افزایش دهد و اعتماد عمومی را بیش از پیش خدشه‌دار سازد. در عوض، دولت باید بر بهبود محیط کلان اقتصاد متمرکز شود؛ از جمله کاهش تورم، تثبیت نرخ ارز، بهبود سیاست‌های بانکی و مالیاتی و تقویت تولید و صادرات. این رویکرد غیرمستقیم، اثر مثبتی بر سودآوری شرکت‌ها و بازتاب صحیح در بازار سرمایه دارد و از نوسانات هیجانی می‌کاهد.
بر این باور است که اصلاحات ساختاری در نظام مالیاتی می‌تواند به بازگرداندن اطمینان و تشویق سرمایه‌گذاری کمک کند. سیستم مالیاتی هوشمند باید به گونه‌ای طراحی شود که نه تنها درآمد دولت را تأمین کند، بلکه تولید و صادرات را هم تقویت کند و عدالت اقتصادی را نیز برقرار سازد. در ایران، به گفته او، برخی از سازوکارهای مالیاتی همچنان قدیمی و کمتر کارآمد است و این مسأله به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر هزینه‌های شرکت‌ها و رغبت سرمایه‌گذاری اثر می‌گذارد.
شفافیت گزارش‌های مالی و نقش نهادهای نظارتی
یکی از موضوعات کلیدی در گفت‌وگو، اهمیت شفافیت در گزارش‌های مالی و پایش‌های ناظر بازار است. عدم قطعیت در برخی صورت‌های مالی و اصلاحیه‌های مکرر می‌تواند اعتماد فعالان بازار را کاهش دهد و ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش دهد. به گفته شقاقی شهری، نهادهای ناظر باید با دقت بیشتری به این موضوع رسیدگی کنند و از انتشار اطلاعات ناقص یا نادرست جلوگیری کنند. شفافیت بالا نه تنها به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد بلکه به پایش دقیق‌تر و به‌موقع‌تر شرکت‌ها هم کمک می‌کند و به بهبود کارآیی بازار منجر می‌شود.
ابزارهای نظارتی بورس برای مدیریت بحران و شیوه‌های بازگشایی تدریجی
در بخش دیگری از گفت‌وگو، به کارگیری ابزارهای نظارتی بورس برای مدیریت بحران‌های اقتصادی و جلوگیری از هیجان‌های بازار بر پایه رفتار گرایش‌گرایانه سرمایه‌گذاران اشاره شد. دامنه نوسان، توقف نمادها و مدیریت دقیق فرایندهای بازگشایی نمادها از جمله ابزارهای مهمی هستند که باید به صورت هوشمند و با پیوستگی به کار گرفته شوند. پیشنهادها برای بحران اخیر از جمله بازگشایی تدریجی نمادها با دامنه‌های محدود است تا از ایجاد ترس و فشار روانی بیش از حد جلوگیری شود. این رویکرد می‌تواند به آرامش بازار و کاهش فشارهای روانی کمک کند و از تکرار نوسانات شدید جلوگیری نماید.
راهکارهای پیشنهادشده برای بازگرداندن اعتماد و تقویت بازار سرمایه
نهادهای سیاست‌گذار باید بر محورهای کلیدی تمرکز کنند: کاهش تورم و تثبیت نرخ ارز، اصلاح نظام بانکی و مالیاتی، و تقویت محیط کسب و کار با ایجاد امنیت برای سرمایه‌گذاری واقعی در تولید و صادرات. در این چارچوب، شفافیت گزارش‌های مالی شرکت‌ها و بهبود فرایندهای نظارتی از اهمیت بالایی برخوردار است. اصلاحات در نظام مالیاتی نه تنها بهبود عدالت اقتصادی را در پی دارد، بلکه با تشویق به سرمایه‌گذاری و افزایش کارآیی بنگاه‌ها، به بهبود سودآوری بازار سرمایه کمک می‌کند.
همچنین، نیاز به «تحقیق و تفحص» از بازار سرمایه به منظور شناسایی موانع ساختاری و ارائه راهکارهای عملیاتی برای اصلاحات دیده می‌شود. چنین گام‌هایی می‌توانند به بازگرداندن اعتماد عمومی و بهبود مستمر در عملکرد بازار سرمایه و اقتصاد کلان کمک کنند. این رویکردها، در کنار بهبود وضعیت کلان اقتصاد و تقویت شفافیت، می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت آرامش و رونق پایدار بورس باشد.
جمع‌بندی نهایی
بازار سرمایه ایران در شرایط فعلی با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که ریشه‌های عمیقی در تعاملات سیاسی، اقتصادی و ساختاری دارد. برای عبور از این بحران و بازگرداندن اعتماد عمومی، نه تنها به ابزارهای بازار و سیاست‌های کوتاه‌مدت نیاز داریم، بلکه به اصلاحات ساختاری در عرصه‌های کلان اقتصادی و نظارتی نیز نیازمندیم. رویکردی که از طریق کاهش تورم، اصلاح نظام مالیاتی، تقویت شفافیت گزارش‌های مالی و نظارت دقیق‌تر بر عملکرد بنگاه‌ها می‌تواند با بهره‌گیری از ابزارهای بورس به‌طور هوشمندانه و مرحله‌ای اجرا شود، احتمالاً به بازگشت ثبات و رونق پایدار بازار سرمایه منجر خواهد شد.
در پایان باید تأکید کرد که هدف اصلی از این اصلاحات، ایجاد محیطی مطمئن برای سرمایه‌گذاری است تا فعالان اقتصادی بتوانند بدون ترس از سوء‌برداشت‌ها و عدم شفافیت، به توسعه تولید و صادرات بپردازند. با چنین مسیرهایی، بورس می‌تواند دوباره به عنوان موتور محرک اقتصاد ایران عمل کند و اعتماد عمومی را به آینده اقتصاد کشور بازگرداند.
