به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایسنا، زلزله‌ها و بلایای طبیعی همواره به عنوان یک تهدید جدی برای جوامع بشری مطرح بوده‌اند. تجربیات ناگوار گذشته نشان داده‌اند که ضعف و آسیب‌پذیری سازه‌ها در برابر این حوادث طبیعی می‌تواند منجر به خسارات جبران‌ناپذیری در زندگی افراد و ساختار شهرها شود.
بلایای طبیعی، از جمله زلزله و طوفان، همواره تأثیرات عمیقی بر زندگی جوامع مختلف داشته‌اند. یکی از مهم‌ترین مسائل در این زمینه، میزان مقاومت و پایداری ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها در برابر این حوادث است. این موضوع تعیین می‌کند که ساختمان‌ها تا چه حد می‌توانند در برابر ضربات ناشی از یک حادثه طبیعی مقاومت کنند و یا پس از وقوع آسیب، با چه سرعتی به شرایط اولیه خود بازگردند.
در کشور ایران، با توجه به تجربه‌های تلخ زلزله‌های ویرانگری مانند زلزله بم و رودبار، اهمیت این موضوع دوچندان می‌شود. فرآیند طولانی و دشوار بازسازی، حجم گسترده خسارات جانی و اقتصادی، و مشکلات اجتماعی پس از این حوادث، همگی نشان‌دهنده این واقعیت هستند که ضعف در برنامه‌ریزی و استفاده از مصالح نامناسب می‌تواند جوامع را به شدت آسیب‌پذیر سازد. بنابراین، بررسی و یافتن راهکارهایی برای افزایش مقاومت و کاهش خسارات ناشی از زلزله، به یک ضرورت فوری و حیاتی تبدیل شده است.
مفهوم تاب‌آوری تنها به جنبه‌های فنی محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را نیز در بر می‌گیرد. به عبارت ساده‌تر، یک جامعه تاب‌آور، جامعه‌ای است که توانایی دارد پس از وقوع یک حادثه شدید، به سرعت خود را بازسازی کرده و به وضعیت عادی بازگردد. یکی از رویکردهای کلیدی در دستیابی به این هدف، استفاده از مصالح ساختمانی سبک و پایدار است.
این نوع مصالح، علاوه بر کاهش خطرات جانی ناشی از فروریختن ساختمان‌ها، به دلیل وزن کمتر و سازگاری بیشتر با محیط‌زیست، نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده شهرسازی ایفا می‌کنند. در شرایطی که آلودگی هوا و تخریب محیط‌زیست به مشکلات جهانی تبدیل شده‌اند، استفاده از مصالح نوین می‌تواند به طور همزمان به کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی و افزایش ایمنی ساختمان‌ها کمک کند.
در همین راستا، زهراسادات حیات غیبی، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه از دانشکده فنی و مهندسی واحد پردیس دانشگاه آزاد اسلامی، پژوهشی را با موضوع بررسی نقش مصالح نوین در افزایش مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله انجام داده است. در این مطالعه، او به بررسی یکی از مصالح جدید ساختمانی پرداخته که می‌تواند جایگزین مناسبی برای مصالح سنتی و سنگین باشد و به طور همزمان ایمنی و پایداری محیط‌زیست را تقویت کند.
روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، به صورت توصیفی-مروری بوده است. به این معنا که پژوهشگر با بررسی منابع کتابخانه‌ای، مقالات علمی داخلی و خارجی و مقایسه نتایج مطالعات پیشین، تلاش کرده است تا ابعاد مختلف استفاده از این مصالح نوین را مورد بررسی قرار دهد. به جای انجام آزمایش‌های عملی در کارگاه یا آزمایشگاه، تمرکز اصلی پژوهش بر جمع‌آوری و تحلیل یافته‌های موجود در این زمینه قرار داشته است، تا بتواند تصویری جامع از مزایا و چالش‌های استفاده از مصالح سبک و پایدار در برابر زلزله ارائه دهد.
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهند که مصالح سبک و پایدار می‌توانند به طور قابل توجهی در کاهش خسارات ناشی از زلزله مؤثر باشند. هرچه ساختمان‌ها سبک‌تر باشند، خطر جانی ناشی از ریزش آوار کاهش می‌یابد و فرآیند امداد و آواربرداری نیز با سرعت بیشتری انجام می‌شود. این امر به طور مستقیم بر توانایی جامعه در بازگشت به شرایط عادی پس از زلزله تأثیر می‌گذارد و میزان تلفات و خسارات اقتصادی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی، نیاز به استفاده از مصالحی که هم سبک باشند و هم به محیط‌زیست آسیب نرسانند را بیش از پیش افزایش داده است. این نوع مصالح نه تنها مقاومت ساختمان‌ها را در برابر زلزله افزایش می‌دهند، بلکه به مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی نیز کمک می‌کنند.
یکی از مصالحی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، بتن ژئوپلیمری است. این ماده، در مقایسه با بتن معمولی، از وزن کمتری برخوردار است و در عین حال عملکرد بهتری را ارائه می‌دهد. تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که بتن ژئوپلیمری دارای دوام بالاتر، انقباض کمتر و مقاومت کششی خمشی بیشتری نسبت به بتن سنتی است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که ساختمان‌ها در برابر نیروهای ناشی از زلزله مقاومت بیشتری از خود نشان دهند.
همچنین، به دلیل وزن کمتر این نوع بتن، خطر آوار ناشی از تخریب ساختمان نیز کاهش می‌یابد. نکته حائز اهمیت این است که بتن ژئوپلیمری تاکنون تنها در چند پروژه در کشورهای پیشرفته مورد استفاده قرار گرفته است و هنوز در ایران به صورت گسترده تجربه اجرایی ندارد. این موضوع می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای توسعه صنعت ساختمان در کشور فراهم کند.
با توجه به یافته‌های این پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از بتن ژئوپلیمری و سایر مصالح سبک و پایدار، هم از نظر ایمنی و هم از نظر زیست‌محیطی، یک راهکار امیدوارکننده برای آینده ساخت‌وساز در مناطق زلزله‌خیز است. این مواد می‌توانند جان انسان‌ها را حفظ کنند، فرآیند بازسازی را تسریع بخشند و به طور همزمان با کاهش آلودگی، به سوی ایجاد شهرهایی پایدارتر و ایمن‌تر حرکت کنند.
نتایج این پژوهش در فصلنامه «علوم و مهندسی زلزله» منتشر شده‌اند. این فصلنامه، که وابسته به پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله است، به انتشار مطالعات علمی در زمینه زلزله و راهکارهای کاهش آسیب‌های ناشی از آن می‌پردازد.
منبع : ایسنا
