به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از روزنامه شرق، در تئوری، سه حوزه وجود دارد که در آن امکان ارائه چنین کمکی وجود دارد:
1. عدم اجرای شش قطعنامه احیا شده
2. ایجاد ممانعت و اختلال در عملکرد کمیته تحریم 1738 و پنل کارشناسی 1929
3. جلوگیری از اقدامات جدید شورای امنیت علیه ایران
توضیحات مربوط به این سه مورد به شرح زیر است:
1. چین و روسیه در نامه‌ای که به همراه ایران در 28 اوت به رئیس شورای امنیت ارسال کردند، ضمن تأکید بر این‌که کشورهای اروپایی در موقعیتی نیستند که بتوانند مکانیسم ماشه را فعال کنند، تصریح کردند که اگر با وجود اشکالات حقوقی شکلی و محتوایی، چنین اقدامی انجام شود، نتیجه آن «نمی‌تواند تعهدات قانونی بین‌المللی برای اعضای سازمان ملل ایجاد کند». مفهوم این عبارت این است که در صورت بازگشت قطعنامه‌ها، چین، روسیه و ایران خود را ملزم به اجرای آن‌ها نخواهند دانست. اگرچه چین و روسیه در سخنرانی‌های خود در دو نشست شورای امنیت در مورد دو پیش‌نویس قطعنامه درباره ادامه لغو تحریم‌ها و تمدید سررسید قطعنامه 2231، اقدام سه کشور اروپایی را از نظر حقوقی رد کردند، اما در مورد ایجاد نشدن تعهدات حقوقی در صورت برگشت شش قطعنامه سخنی نگفتند. بنابراین، باید در عمل دید که آیا این کشورها به مفاد نامه 28 اوت پایبند خواهند بود یا خیر. در عمل باید دید که آیا آن‌ها از جمله در حوزه تسلیحات متعارف، موشکی و هسته‌ای با ایران همکاری خواهند کرد یا خیر. البته، آن‌ها همواره ملاحظات تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا را نیز در نظر داشته‌اند.
2. چین و روسیه به راحتی می‌توانند در کار کمیته تحریم و پنل کارشناسی مانع ایجاد کنند و اخلال به وجود آورند. کمیته تحریم ایران که به واسطه قطعنامه 1737 ایجاد شده است، با بازگشت قطعنامه‌ها دوباره موجودیت پیدا خواهد کرد. کمیته‌های تحریم، مطابق ماده 29 منشور، ارگان‌های فرعی شورای امنیت هستند و تا زمانی که تحریم‌ها برقرارند، این کمیته‌ها نیز برقرار خواهند بود و نیازی به تمدید سالانه آن‌ها نیست؛ بنابراین، چین و روسیه از نظر ایجاد و تداوم کار کمیته 1737 قادر به انجام کاری نخواهند بود.
با این حال، از آنجا که تصمیمات در کمیته‌های تحریم باید با اتفاق آرا اتخاذ شود، هر عضو این کمیته‌ها، اعم از دائمی و غیردائمی، در عمل می‌تواند تصمیمات را مسدود کند. در اینجا، چین و روسیه می‌توانند مشکل ایجاد کنند و در اولین گام، تعیین رئیس کمیته را دشوار و زمان‌بر کنند. این دو کشور همچنین می‌توانند در انجام وظایف کمیته، که عمدتاً شامل نظارت بر اجرای تحریم‌ها، افزودن یا کاستن از شمار نهادها و اشخاص در فهرست تحریم، صدور بیانیه و گزارش، و تصویب معافیت‌ها از تحریم است، مانع ایجاد کنند.
مثال کره شمالی بسیار گویا است. روسیه و چین که پس از آزمایش هسته‌ای کره شمالی در سال 2006، با غرب در شورای امنیت و کمیته تحریم 1718 همکاری کرده و مجموعاً 10 قطعنامه علیه کره شمالی تصویب کرده بودند، از سال 2017 همکاری با غرب را متوقف کردند و از آن پس، مانع تصویب قطعنامه جدیدی علیه کره شمالی شدند. آن‌ها فعالیت کمیته تحریم 1718 را نیز با مشکلات جدی مواجه کردند. اقدام دیگری که چین و روسیه می‌توانند انجام دهند، وتوی تشکیل پنل کارشناسی است که برای نظارت بر تحریم‌های ایران ایجاد خواهد شد. این پنل که در قطعنامه 1929 ایجاد شده، برخلاف کمیته تحریم، باید هر ساله تمدید شود. چین و روسیه می‌توانند با توسل به وتو مانع تشکیل آن شوند. در مورد کره شمالی، روسیه در سال 2024 با توسل به وتو و چین با رأی ممتنع مانع تمدید مأموریت پنل کارشناسی شدند.
3. اقدامات دیگری که روسیه و چین می‌توانند در حمایت از ایران انجام دهند، بستگی به تحولات بعدی دارد. به عنوان مثال، اگر ایران اقدام به خروج از ان‌پی‌تی کند، چین و روسیه در صورت تمایل می‌توانند مانع بسیاری از اقداماتی شوند که حتماً در دستور کار کشورهای غربی قرار خواهد گرفت. پس از خروج کره شمالی از ان‌پی‌تی در سال 2003، چین و روسیه مانع محکومیت و نامعتبر شمردن اقدام کره شمالی از سوی شورای امنیت و اعمال تحریم‌هایی در این زمینه شدند. اما همان‌طور که اشاره شد، پس از آزمایش هسته‌ای کره شمالی در سال 2006، چین و روسیه تا سال 2017 علیه کره شمالی در شورای امنیت با غرب همکاری کردند.
با این حال، باید توجه داشت که نحوه برخورد چین و روسیه با مسائل کره شمالی تاکنون تفاوت بسیاری با نحوه برخورد آن دو کشور با مسائل ایران داشته است. آن‌ها در حالی از سال 2003 تا 2006 به شدت از کره شمالی حمایت کردند که از سال 2006 تا 2010 به همه قطعنامه‌های غرب علیه ایران رأی مثبت دادند. لازم به ذکر است که ایران و کره شمالی به دلایل متعددی از جمله قرار داشتن ایران در منطقه حساس خاورمیانه، وجود مسئله اسرائیل، اولویت چین و روسیه برای همکاری با شش کشور خلیج فارس، حساسیت بسیار زیاد ایران برای غرب، تفاوت در نوع سیاست خارجی ایران و کره شمالی، تصور جهانی از تفاوت اهداف برنامه هسته‌ای ایران و کره شمالی و… با هم متفاوت‌اند و سیاست چین و روسیه در مورد این دو کشور می‌تواند به همان نسبت متفاوت باشد.
گذشت زمان مشخص خواهد کرد که چین و روسیه در عمل چه اقداماتی انجام خواهند داد. مهم است که مقامات ایران در محاسباتی که ممکن است روی این دو کشور داشته باشند، جوانب احتیاط را رعایت کنند.
منبع : روزنامه شرق
