به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، آمارهای جدید معاونت امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، زنگ خطری جدی را برای آینده جمعیت ایران به صدا درآورده است. این آمارها که در شهریور ماه سال جاری منتشر شدند، نشان می‌دهند ۱۴ درصد زنان و ۴ درصد مردان بالای ۴۵ سال در ایران هرگز ازدواج نکرده‌اند. این رقم، روند رو به رشد تجرد قطعی در کشور را به وضوح نشان می‌دهد. علاوه بر این، حدود ۹.۵ میلیون مرد (در گروه سنی ۱۵ تا ۴۵ سال) و ۷.۵ میلیون زن (در گروه سنی ۱۳ تا ۴۵ سال) در کشور، هنوز ازدواج نکرده‌اند. کاهش نرخ ازدواج از ۴.۲۵ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۳.۸۵ درصد در سال ۱۴۰۲ نیز این وضعیت نگران‌کننده را تشدید می‌کند.
محمد زینالی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، در تحلیل این موضوع، به تاریخچه خانواده در ایران اشاره می‌کند و تغییر ساختار خانواده از گسترده به هسته‌ای را عامل مهمی در این زمینه می‌داند. در گذشته، جوامع روستایی و عشایری با پیوندهای خانوادگی قوی و شبکه‌های حمایتی گسترده، جوانان را در مسیر ازدواج یاری می‌کردند. اما با گسترش شهرنشینی و تبدیل خانواده‌های گسترده به هسته‌ای، این شبکه حمایتی تضعیف شده و وظیفه حمایت از جوانان به نهادهای دولتی و عمومی واگذار شده است. با این حال، این حمایت‌ها ناکافی و پراکنده بوده و پاسخگوی نیازهای نسل جوان نیست.
زینالی، فشار اقتصادی را یکی از مهم‌ترین دلایل گسترش تجرد قطعی می‌داند. هزینه‌های سرسام‌آور مسکن، خودرو، آموزش و پرورش فرزندان و نیاز به تامین امکانات رفاهی مناسب، شروع زندگی مشترک را برای بسیاری از جوانان به امری دشوار و حتی دست‌نیافتنی تبدیل کرده است. بی‌ثباتی شغلی و نسبت پایین درآمد به هزینه‌های زندگی نیز بر این مشکل دامن می‌زند. اما مشکل تنها به مسائل اقتصادی محدود نمی‌شود.
به گفته زینالی، شهرنشینی و تغییر سبک زندگی، ارزش‌های فرهنگی را نیز دگرگون کرده است. در جامعه مدرن، تشخص اجتماعی به شدت تحت تاثیر مصرف‌گرایی و نمادهای مادی قرار گرفته است. داشتن خودرو یا لباس‌های خاص، به عنوان نمادهای موفقیت و جایگاه اجتماعی، نقش مهمی در ایجاد انتظارات بالای جوانان از زندگی ایفا می‌کنند. این امر، ازدواج را نه فقط یک پیوند سنتی، بلکه نیازمند تامین یک موقعیت اجتماعی مطلوب نیز کرده است. پیچیدگی‌های عاطفی و فردی نیز بر مشکلات افزوده و تشکیل روابط پایدار را دشوارتر کرده است.
زینالی، غفلت از توسعه فرهنگی را یکی دیگر از ریشه‌های اساسی گسترش تجرد قطعی می‌داند. او معتقد است که در ایران، توسعه عمدتاً بر شاخص‌های اقتصادی متمرکز بوده و به توسعه فرهنگی و اجتماعی توجه کافی نشده است. در نتیجه، نسلی تربیت شده است که مهارت‌های لازم برای برقراری روابط سالم و پایدار را ندارد. ضعف سیستم آموزش و پرورش، با تمرکز بر نمونه‌سوالات به جای کتاب‌های درسی، و کاهش سرانه مطالعه و تماشای فیلم نیز به این مساله دامن می‌زند.
او همچنین به نرخ بالای اجاره‌نشینی و جابه‌جایی‌های مکرر در شهرهای ایران اشاره می‌کند که سبب ایجاد محیط‌های اجتماعی ناسالم و عدم تشکیل همسایگی‌های پایدار شده است. این امر، تشکیل خانواده را دشوارتر و زندگی مجردی را ساده‌تر می‌کند.
زینالی هشدار می‌دهد که تجرد قطعی فقط یک انتخاب فردی نیست، بلکه تبعات گسترده‌ای برای جامعه دارد. افزایش طلاق، طولانی شدن دوره جوانی و کاهش نرخ باروری از جمله پیامدهای این پدیده هستند. او تاکید می‌کند که جامعه ایرانی همواره خانواده را به‌عنوان نهادی مقدس و عامل تداوم نسل می‌دانسته است. اما کاهش ارزش‌ها و کمبود مهارت‌های لازم برای تشکیل خانواده، باعث فاصله گرفتن افراد از این نهاد شده است. به گفته او، تجرد قطعی یک هشدار جدی است که نشان‌دهنده بحران در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی است. بدون اصلاح سیاست‌های دولتی و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی، باید انتظار بحران‌های بزرگ‌تری در حوزه جمعیت و خانواده داشت.
منبع: خبرگزاری مهر
