به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، پس از ناکامی عملیات رمضان در تیرماه سال 1361، با وجود رشادت‌های فراوان رزمندگان، تداوم نبرد و جلوگیری از رکود در جبهه‌های جنگ به اولویت اساسی فرماندهان دفاع مقدس تبدیل شد. توقف در خطوط نبرد، فرصتی برای دشمن بعثی بود و روحیه رزمندگان را تضعیف می‌کرد و آثار روانی و سیاسی منفی بر جای می‌گذاشت. بنابراین، ستادهای عملیاتی تصمیم گرفتند با طراحی عملیات‌های محدود اما حساب‌شده، دشمن را در حالت انفعال نگه دارند و جبهه‌ها را احیا کنند. در این راستا، منطقه سومار و ارتفاعات استراتژیک آن، به دلیل اشراف بر شهر مندلی عراق، برای اجرای عملیات مسلم ابن عقیل انتخاب شد.
این عملیات در شرایطی طراحی شد که ارتش عراق توان زرهی و انسانی خود را در جنوب متمرکز کرده بود تا مانع پیشروی رزمندگان ایرانی شود. این تمرکز نیرو در جبهه جنوب، منطقه غرب و سومار را به نقطه‌ای مناسب برای غافلگیری دشمن تبدیل کرد. ویژگی کوهستانی منطقه نیز از نقاط ضعف دشمن بود، زیرا عراق امکان بهره‌گیری کامل از توان زرهی خود را نداشت و این یک فرصت برای نیروهای ایرانی بود.
عملیات مسلم ابن عقیل در بامداد نهم مهرماه 1361 با رمز مقدس «یا ابوالفضل العباس (ع)» آغاز شد و به فرماندهی شهید حاج محمدابراهیم همت و با مشارکت یگان‌های سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران به اجرا درآمد. تیپ‌های 31 عاشورا، 27 محمد رسول‌الله (ص) و 21 امام رضا (ع) از سپاه پاسداران، به همراه تیپ 55 هوابرد و تیپ 4 لشکر 81 کرمانشاه از ارتش در این عملیات حضور داشتند. این هماهنگی، همدلی ارتش و سپاه را نشان داد.
حضور آیت‌الله اشرفی اصفهانی، امام جمعه فقید کرمانشاه در خط مقدم، نشانگر پیوند روحانیت و رزمندگان و الهام‌بخش معنوی برای نیروها بود. عملیات در دو مرحله و طی هفت روز ادامه یافت و رزمندگان اسلام دستاوردهای مهمی را محقق کردند. حدود 150 کیلومتر مربع از خاک ایران آزاد شد و 30 کیلومتر مربع از خاک عراق نیز به تصرف نیروهای خودی درآمد. تسلط بر دشت سومار و اشراف بر ارتفاعات و تنگه‌های مرزی موقعیت استراتژیک ایران در جبهه غرب را تقویت کرد.
غافلگیری دشمن از دیگر نقاط برجسته عملیات بود. نیروهای عراقی که در پی آماده‌باش‌های پی‌درپی خسته شده بودند، در لحظه آغاز عملیات در خواب بودند و آمادگی مقابله نداشتند. این امر سبب شد تا رزمندگان اسلام با کمترین تلفات به اهداف خود دست یابند. شهید علی صیاد شیرازی این عملیات را یک عملیات ضربتی و آفندی پرتوان دانست که با استفاده از دو یگان ضربتی ارتش و سپاه به فرماندهی سرهنگ کریم عبادت و سردار شهید همت انجام شد.
عملیات مسلم ابن عقیل نمادی از ایمان، ابتکار و شجاعت رزمندگان اسلام بود و نشان داد که اراده ملت ایران در برابر ارتش بعثی، شکست‌ناپذیر است.
**اهداف عملیات مسلم ابن‌عقیل**
عملیات مسلم ابن‌عقیل با هدف آزادسازی ارتفاعات مرزی ایران و تسلط بر ارتفاعاتی که اشراف بر دشت سومار و مسیرهای منتهی به شهر مندلی عراق را فراهم می‌کرد، طراحی شد. با تسخیر این ارتفاعات، تهدیدات مرزی کاهش می‌یافت و مانع از استفاده آسان دشمن از خطوط تدارکاتی و استقرار زرهی‌اش در منطقه کوهستانی می‌شد. تصرف ارتفاعات مشرف به سومار و تسلط بر نقاطی که راه‌های منتهی به مندلی را تحت‌الشعاع قرار می‌داد، در اولویت قرار گرفت تا ضمن کاهش توان ضربه‌زنی دشمن، امکان پیشروی‌های هدفمند و کنترل جبهه غرب فراهم شود.
این اهداف نظامی، بازآفرینی روحیه در جبهه‌ها و نمایش توان عملیاتی یگان‌های رزمنده را نیز به‌دنبال داشت. حفظ تحریک جبهه‌ها و جلوگیری از رخوت و انفعال، یکی از مقاصد سیاسی روانی عملیات بود، زیرا موفقیت در این میدان پیام روشنی برای دشمن و نیز تکیه‌گاه روحی و سازمانی برای نیروهای خودی فراهم می‌ساخت.
**موقعیت و اهمیت استراتژیک منطقه سومار**
منطقه سومار از شمال به نفت‌شهر، از غرب به مندلی، از جنوب به مهران و از شرق به گیلانغرب محدود می‌شود. شبکه‌ای از ارتفاعات مرزی که عمدتاً بر نوار مرزی قرار دارند و نام‌هایی چون گیسکه، کله‌شوان، کهنه‌ریگ، سانواپا، سلمان‌کشته و دروازه از جمله نقاط برجسته آن هستند. از میان این ارتفاعات، سلمان‌کشته در شمال سومار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در یک زاویه استراتژیک قرار داشته و اشراف بر سه جاده تدارکاتی را ممکن می‌سازد.
در پیرامون این ارتفاعات، پاسگاه‌های مرزی متعددی مانند دوله شریف، کومه‌سنگ و میان‌سنگ مستقر بودند که نقش بازدارنده‌ای برای عبور و مرور دشمن ایفا می‌کردند. تنگه «میان تنگ» که در قلب این مجموعه ارتفاعات واقع شده است، تهدیدی مستقیم برای شهر مندلی به‌شمار می‌رفت، چرا که کنترل آن می‌توانست دسترسی به مسیرهای تدارکاتی و حرکت نیروها را محدود یا تسهیل کند.
به دلیل ساختار کوهستانی و موقعیت جغرافیایی، ارتفاعات سومار برای دشمن اهمیت داشت، چرا که در صورت تسلط بر این نقاط، راه نفوذ به خاک عراق ساده‌تر می‌شد و از سوی دیگر، فرماندهی ایران نیز می‌توانست با نگهداری این مواضع، خطوط دفاعی و راه‌های پشتیبانی خود را حفظ کند. تصرف یا حفظ این ارتفاعات پیامدهای مستقیم نظامی داشت و تأثیری تعیین‌کننده بر معادلات منطقه‌ای و تداوم عملیات‌های آینده برجای می‌نهاد.
**شرح عملیات مسلم ابن‌عقیل**
بامداد نهم مهرماه سال 1361، عملیات مسلم ابن‌عقیل با رمز مقدس «یا ابالفضل العباس (ع)» در ساعت 00:47 آغاز شد. رزمندگان اسلام با شجاعت و سرعت عمل، از میادین مین و سیم‌های خاردار عبور کردند و پس از ده دقیقه توانستند ارتفاعات حساس گیسکه تا کله‌شوان را فتح کنند. این موفقیت اولیه، دروازه‌ای برای پیشروی بیشتر بود، زیرا پس از آن ارتفاعات «واروالین» تا قلعه‌بین در سمت راست تنگه جوق و همچنین ارتفاعات مثلثی به تصرف نیروهای ایرانی درآمد و اشراف کامل بر دشمن فراهم شد. به این ترتیب، ارتش عراق که در دشت استقرار یافته بود، در تیررس کامل رزمندگان قرار گرفت.
بیشتر نیروهای دشمن به دلیل آماده‌باش‌های پی‌درپی، دچار خستگی جسمی و ضعف روحی شده و توان مقابله مؤثر را از دست داده بودند. غافلگیری کامل در آغاز عملیات نیز مزید بر علت شد، زیرا بسیاری از نیروهای عراقی در لحظه شروع عملیات در خواب بودند. همین مسئله سبب شد تا رزمندگان اسلام در این مرحله از عملیات با حداقل تلفات به موفقیت‌های چشمگیر دست یابند.
با روشن شدن هوا، نخستین پاتک دشمن آغاز شد. اما از آنجا که نیروهای خودی پیش‌تر در مواضع به‌دست‌آمده مستقر شده بودند، تلاش‌های دشمن بی‌ثمر ماند. ارتش عراق یکی پس از دیگری ضربه می‌خورد و ناچار به عقب‌نشینی می‌شد. در طول عملیات، دشمن حدود 12 پاتک در محورهای مختلف به‌ویژه در مقابل شهر مندلی عراق و در مناطق حساس همچون ارتفاعات گیسکه، راست میان‌تنگه، ارتفاع 345 و سلمان‌کشته انجام داد. این پاتک‌ها تا بعدازظهر 13 مهرماه ادامه داشت اما تمامی آن‌ها با مقاومت و ایستادگی رزمندگان اسلام شکست خورد.
**نتایج و دستاوردهای عملیات**
عملیات مسلم ابن‌عقیل دستاوردهای مهم و سرنوشت‌سازی برای جبهه ایران به همراه داشت. افزون بر آزادسازی بیش از 150 کیلومتر مربع از خاک ایران، حدود 30 کیلومتر از خاک عراق نیز به تصرف درآمد و دو پاسگاه مهم دوله‌شریف و کومه‌سنگ به کنترل نیروهای ایرانی درآمدند. همچنین با تأمین کامل دشت سومار، رزمندگان توانستند بر تنگه‌های مرزی مسلط شوند و شهر مندلی عراق در تیررس قرار گرفت. این موفقیت امکان پیشروی‌های بعدی در عمق خاک عراق را نیز فراهم کرد.
از نظر نظامی، تلفات سنگینی بر دشمن وارد آمد؛ بیش از هزار تن از نیروهای عراقی کشته یا زخمی شدند و 34 نفر نیز به اسارت درآمدند. تجهیزات دشمن نیز ضربه‌ای جدی دید؛ 25 دستگاه تانک و نفربر، سه دستگاه مهندسی و سه قبضه کاتیوشا منهدم شد. علاوه بر آن، شش دستگاه نفربر، 15 قبضه انواع توپ‌های زمینی و هوایی، 60 دستگاه تلفن صحرایی، 50 دستگاه بی‌سیم و تعداد زیادی خمپاره‌انداز و سلاح‌های سبک به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد.
پیروزی در عملیات مسلم ابن‌عقیل موفقیتی تاکتیکی در میدان نبرد بود و روح تازه‌ای در جبهه‌ها دمید و پیامی روشن به دشمن مخابره کرد: رزمندگان اسلام حتی پس از ناکامی عملیات رمضان، با اراده‌ای پولادین آماده دفاع و پیشروی هستند.
منبع : خبرگزاری مهر
