به گزارش اخبار جهان به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، صعود شگفت‌آور احمد الشرع، معروف به ابومحمد الجولانی، از زندانی گمنام کمپ بوکا به فرمانروای دمشق و میهمان فرش قرمز نیویورک، جهان را در بهت فرو برده است. این تحول، نه یک اتفاق تصادفی، بلکه نتیجه‌ی نقشه‌ای پیچیده و چندلایه است که از زندان‌های عراق تا کرسی‌های قدرت در دمشق و مجامع بین‌المللی در نیویورک امتداد یافته است.
الشرع، زاده عربستان سعودی، پس از گذراندن دوران تحصیل در دانشگاه، به میدان‌های جهاد در عراق کشیده شد و در کمپ بوکا، بازداشتگاه عظیم جنوب عراق که در اوج اشغال آمریکا بیش از ۲۰ هزار زندانی را در خود جای داده بود، با ابوبکر البغدادی، سرکرده سابق داعش، هم‌پیمان شد. طبق اسناد ویکی‌لیکس که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد، بیش از ۸۰ درصد از سران داعش، از جمله البغدادی، در کمپ بوکا با الجولانی آشنا شدند. این کمپ، به نوعی کارخانه تولید رهبران افراطی در منطقه تبدیل شده بود. پس از آزادی در سال ۱۳۸۵، الجولانی بذر گروه‌های افراطی مانند داعش و النصره را کاشت و در سال ۲۰۱۹، با حمایت مالی قطر، پشتیبانی لجستیکی ترکیه و راهنمایی اطلاعاتی غرب، جبهه تحریرالشام را بنیان نهاد. حمایت ترکیه از این گروه، با باز گذاشتن مرزهایش برای ورود حدود ۳۰ هزار جنگجوی خارجی، نقش قابل توجهی در این موفقیت ایفا کرد.
در ۱۸ آذر ۱۴۰۳، با سقوط دمشق، الجولانی بر کرسی قدرت نشست. این سقوط، نتیجه‌ی حمله ناگهانی به حلب، با نقض آشکار توافق آستانه ۲۰۲۰ که ترکیه ضامن آن بود و حمایت آشکار آمریکا و رژیم صهیونیستی بود. ارتش سوریه، خسته از سال‌ها جنگ و تحریم‌هایی که اقتصاد این کشور را به تورم ۲۰۰ درصدی (بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۵) رسانده بود، در برابر این حملات فرو ریخت. جولانی، که تا دیروز جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای سرش تعیین شده بود، اکنون در نیویورک با اسعد الشیبانی، یکی دیگر از اعضای ارشد تحریرالشام، دیده می‌شود و با بازرگانان و مقامات آمریکایی و نروژی دیدار می‌کند؛ اقدامی که بخشی از پروژه‌ی شستشوی گذشته‌ی خونین او در ادلب است.
این صعود، نشان‌دهنده‌ی استراتژی خطرناکی است که از کمپ بوکا آغاز شد: پرورش جنگجویان افراطی برای بی‌ثبات‌سازی منطقه و سپس بازسازی چهره‌ی آنها به عنوان رهبران مشروع. این استراتژی با افشای اطلاعاتی از سوی سر ریچارد مور، رئیس مستعفی MI۶ در کنسولگری بریتانیا در استانبول، بعد تازه‌ای یافته است. مور در آخرین روزهای خدمتش فاش کرد که لندن از سال ۲۰۲۲ با تحریرالشام ارتباط مخفیانه داشته تا “بازگشت سریع” دیپلماتیک به سوریه را تضمین کند. این اعتراف، که توسط گاردین “بی‌سابقه” خوانده شد، نشان می‌دهد که بریتانیا پس از جدایی ظاهری تحریرالشام از القاعده در ۲۰۱۷، با الجولانی وارد مذاکره شده است. این در حالی است که دیوید لمی، وزیر خارجه انگلیس، در ژوئیه ۲۰۲۵ به دمشق سفر کرد و پس از ۱۴ سال روابط دیپلماتیک را از سر گرفت، اما تحریرالشام هنوز هم در فهرست تروریستی بریتانیا باقی مانده است. اسناد افشا شده MI۶ و سیا از ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که تحریرالشام به عنوان پروکسی علیه نفوذ روسیه در سوریه آموزش دیده و ترکیه با میزبانی ۳.۵ میلیون پناهنده سوری و مرزهای باز، این پروژه را تسهیل کرده است.
این روابط، بخشی از استراتژی ناتو برای بازسازی خاورمیانه است: تضعیف محور مقاومت و جایگزینی آن با مهره‌های وفادار به غرب. اما این بازی، هزینه‌ی گزافی برای جهان عرب داشته است: بیش از ۵۵۰ هزار کشته در جنگ سوریه و آوارگی ۱۲ میلیون نفر.
سقوط دمشق، بیش از یک شکست نظامی، فروپاشی یک حائل استراتژیک بود. سوریه با موقعیت جغرافیایی خود در قلب شام و هم‌پیمانی با حزب‌الله و ایران، دهه‌ها سدی در برابر جاه‌طلبی‌های رژیم صهیونیستی بود. با فروپاشی سوریه در سال ۲۰۲۴، رژیم اسرائیل کنترل کوه حرمون را تثبیت کرد – قله‌ای که نظارت بر لبنان، اردن و بخش‌هایی از عراق را ممکن می‌سازد. این دستاورد، توازن اطلاعاتی منطقه را به نفع تل‌آویو تغییر داد و پهپادهای اسرائیلی اکنون آزادانه بر فراز دمشق پرواز می‌کنند، جایی که بیش از ۲۵۰ حمله هوایی بدون پاسخ مانده است. پروژه “اسرائیل بزرگ”، که نتانیاهو در سخنرانی‌هایش از “نیل تا فرات” یاد کرده، با تضعیف سوریه شتاب گرفت.
سوریه‌ی امروز، آینه‌ای از آینده‌ی محتمل است: اقتصادی ویران با تورم ۲۵۰ درصدی، اقلیت‌های علوی و مسیحی که ۲۲ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند تحت سرکوب تکفیری‌ها، و کردها که در شمال به سوی تجزیه می‌روند. جولانی، با وعده‌های حکومت فراگیر، نمی‌تواند سابقه‌ی اعدام‌های ادلب یا سکوتش در برابر اشغال جولان را پاک کند. دو مسیر پیش روست: تداوم حمایت غرب که با تزریق ۲ میلیارد دلار برای بازسازی، سوریه را به پایگاهی علیه کشورهای منطقه تبدیل می‌کند، یا بیداری جهان عرب که وحدت نظامی و سیاسی تنها راه مهار “اسرائیل بزرگ” است. زمان، نه برای شعار، که برای عملی قاطع فرا رسیده است؛ وحدت، یا گورستان امیدهای خاورمیانه.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
