به گزارش اخبار جهان به نقل از تسنیم، کوروش صادق‌زاده، رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، در هشدار جدی نسبت به فرونشست زمین در بیش از 400 دشت کشور، این پدیده را تهدیدی سرزمینی و تمدنی خواند که در استان‌هایی مانند اصفهان و کرمان، حتی احتمال جابه‌جایی میلیون‌ها نفر جمعیت را به دنبال دارد. این اظهارات در نشست بررسی چالش‌های بخش کشاورزی استان گلستان مطرح شد.
صادق‌زاده ضمن اشاره به نقش تاریخی و جایگاه اتاق بازرگانی به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی، بر وظیفه مشاوره‌ای آن در ارائه راهکار به قوای سه‌گانه و پیگیری سیاست‌های کلان برای بهبود فضای کسب‌وکار تأکید کرد. وی مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب را نهادی سیاست‌پژوهی معرفی کرد که هدف آن انتقال یافته‌های تخصصی به بدنه حاکمیت است.
این مقام مسئول در ادامه، از ارائه هشدارها و پیشنهادهای کارشناسی متعدد این مرکز در موضوعات حیاتی مانند انرژی، آب و سرمایه‌گذاری به دولت خبر داد و گفت که مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب، نقش سخنگوی بخش خصوصی کشاورزی ایران را بر عهده داشته و مأموریت اصلی آن، ارتقای بهره‌وری، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و انتقال دانش و تجارب جهانی به کشاورزی کشور است.
صادق‌زاده با اشاره به تولید سالانه 38 تا 39 میلیارد دلاری بخش کشاورزی ایران (معادل هفت تا هشت درصد تولید ناخالص داخلی)، این رقم را در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته و حتی در حال توسعه بسیار بالا توصیف کرد. وی در مقایسه‌ای بین‌المللی، به سهم کمتر از یک درصدی کشاورزی در اقتصاد کشورهای پیشرفته‌ای مانند ایالات متحده، آلمان و ژاپن اشاره کرد و تنها کشورهایی مثل هند را با سهم دو رقمی در این زمینه نام برد. این مقایسه نشان از نیاز به تغییر ساختار اقتصادی ایران به سمت صنعتی شدن دارد و نشان می‌دهد که تمرکز بیش از حد بر کشاورزی معیشتی، پاسخگوی چالش‌های روزافزون کشور نخواهد بود.
رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب، به مصرف بالای انرژی در بخش کشاورزی ایران نیز اشاره کرد. تولید 38 میلیارد دلار محصولات کشاورزی، بیش از 14 درصد برق کشور، روزانه حدود 50 هزار بشکه نفت و میلیون‌ها تن گاز گلخانه‌ای را مصرف می‌کند. این الگوی مصرف نه‌تنها بحران محیط زیستی را تشدید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده بهره‌وری پایین نیز است. سه درصد کل انرژی کشور صرف کشاورزی می‌شود، در حالی که ارزش افزوده آن با این میزان مصرف همخوانی ندارد. این موضوع، ضرورت بازنگری در سیاست‌های حمایتی و سرمایه‌گذاری در این بخش را آشکار می‌کند.
مهم‌ترین چالش پیش روی کشاورزی ایران، به گفته صادق‌زاده، ابربحران آب است. کاهش 16 درصدی بارندگی طی سه دهه اخیر، دگرگونی در الگوی بارش، افت شدید روان‌آب‌ها و کاهش ذخایر برفی، منابع تجدیدپذیر را به‌شدت کاهش داده است. افزایش تعداد چاه‌های آب از 47 هزار حلقه در سال 1350 به بیش از یک میلیون حلقه و اضافه برداشت حداقل 350 میلیارد متر مکعبی از منابع زیرزمینی، زنگ خطری جدی برای آینده کشاورزی ایران است. این میزان آب، حاصل میلیون‌ها سال ذخیره طبیعی است که اکنون به سرعت در حال از بین رفتن است.
فرونشست زمین در بیش از 400 دشت کشور، به عنوان یک تهدید سرزمینی و تمدنی، پیامدهای وخیمی از جمله کاهش حاصلخیزی خاک، شوری زمین‌های کشاورزی، خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها، افزایش گردوغبار و بیماری‌های ناشی از آن را به دنبال خواهد داشت. بدون تغییر فوری در سیاست‌ها، امنیت غذایی و زیست‌محیطی کشور به‌شدت تهدید خواهد شد.
صادق‌زاده با اشاره به تجربه موفق کشورهایی مانند آمریکا و اسپانیا در کاهش مصرف آب کشاورزی در بازه زمانی 10 تا 20 ساله، بر ضرورت کاهش برداشت از منابع آب کشاورزی ایران از حدود 80 میلیارد متر مکعب به 50 میلیارد متر مکعب تأکید کرد. راهکارهایی مانند کاهش برداشت سالانه بین 15 تا 30 میلیارد متر مکعب از منابع زیرزمینی، تخصیص حداقل 12 میلیارد متر مکعب آب برای حق‌آبه‌های زیست‌محیطی، افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی (از 1.2 به بیش از 3)، تغییر الگوی کشت و جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر و توجه به مفهوم آب مجازی و واردات محصولات پرآب‌بر در برابر توسعه صادرات محصولات کم‌آب‌بر، از جمله پیشنهادهای ارائه شده برای مدیریت بحران آب است.
وی با انتقاد از سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری، این روند را عامل از بین رفتن انگیزه سرمایه‌گذاری در محصولات استراتژیک و تداوم کشاورزی معیشتی در ایران دانست. صادق‌زاده بر لزوم حرکت به سمت کشاورزی صنعتی و شرکت‌های بزرگ کشت و صنعت و همچنین خرد نبودن اراضی و پراکندگی بهره‌برداران به‌عنوان مانع جدی ارتقای بهره‌وری تأکید کرد. وی مشارکت مردمی در مدیریت منابع آب را ضروری دانست و خاطرنشان کرد که بحران آب، صرفاً یک موضوع دولتی نیست و بدون تغییر نگرش عمومی در مصرف آب، موفقیت سیاست‌های کلان امکان‌پذیر نخواهد بود. او از همه دستگاه‌های دولتی، نهادهای مدنی و بخش خصوصی خواست تا برای تدوین برنامه‌های توسعه پایدار و درازمدت همسو شوند و اعلام آمادگی کرد که اتاق بازرگانی و مرکز ملی مطالعات، نقش تسهیلگر و مشاور مؤثر برای عبور از بحران‌های پیش‌رو را ایفا کنند.
منبع: تسنیم
