به گزارش اخبار جهان به نقل از ایسنا، در قلب پترا، شهر باستانی نبطی که در میان صخره‌های ماسه‌سنگی باشکوه اردن جای گرفته، جنگی خاموش در جریان است. جنگی میان تلاش‌های دولت اردن برای مدرن‌سازی و جذب توریست‌های بیشتر به این میراث جهانی یونسکو، و حق حیات و فرهنگی ساکنان بومی این منطقه، جامعه بدول (Bdoul)، که برای قرن‌ها در غارهای پترا زندگی می‌کنند.
در حالی که خورشید نیمروز، صخره‌های رنگی پترا را روشن می‌کند و سکوت موقتی بر ویرانه‌های تاریخی حاکم می‌شود، محمد فراس، کشاورز ۴۴ ساله و راهنمای تور، در سایه تراس خانه غاری خود از زندگی‌اش در پترا می‌گوید: “من تمام عمرم اینجا زندگی کرده‌ام. این مکان بخشی از وجود من است و نمی‌توانم آن را ترک کنم.” اما این زندگی دیرینه در معرض خطر جدی قرار دارد. برنامه‌های توسعه گسترده دولت اردن، که هدف آن بهبود زیرساخت‌ها، ساماندهی صنعت گردشگری و ارتقای تجربه بازدیدکنندگان است، به منزله تهدیدی جدی برای آینده جامعه بدول تلقی می‌شود.
برنامه توسعه پترا، شامل ساخت تاسیسات جدید، ساماندهی تجارت گردشگری و فراهم آوردن تجربه‌ای بهتر برای صدها هزار بازدیدکننده است. این طرح، خانه‌های غاری جامعه بدول را که در اصل بخشی از شهر بازرگانی ثروتمند نبطیان بود، هدف قرار داده است. این شهر که به مدت ۵۰۰ سال پایتخت نبطیان بود، در حدود سال ۱۰۰ میلادی به دست رومیان افتاد و سه قرن بعد متروکه شد. غارهایی که اکنون توسط مردم بدول اشغال شده‌اند، در اصل بخشی از این شهر باستانی بوده است.
فعالان بین‌المللی حقوق بشر، از جمله دیده‌بان حقوق بشر، با ابراز نگرانی عمیق نسبت به اخراج قریب الوقوع جامعه بدول از خانه‌های تاریخی‌شان، از دولت اردن خواسته‌اند این اقدام را متوقف کند. آدام کوگل، معاون مدیر خاورمیانه و شمال آفریقا در دیده‌بان حقوق بشر، جابجایی مردم بدول را تهدیدی برای فرهنگ این جامعه خوانده و خواستار احترام به حقوق این بادیه‌نشینان شده است.
مقامات اردنی مسئول مدیریت و توسعه پترا، دفاع از خود را با این ادعا آغاز می‌کنند که بسیاری از ساکنان این غارها، به صورت غیرقانونی در آنجا زندگی می‌کنند. آن‌ها استفاده از غارها را به عنوان خانه، پناهگاه حیوانات، مغازه و انبار، خطرناک برای حفاظت از این میراث جهانی می‌دانند. دکتر فارس بریعزات، کمیسر ارشد سازمان توسعه و گردشگری منطقه پترا، بر لزوم توقف استفاده از غارها برای فعالیت‌های مخرب تاکید می‌کند و می‌گوید که هر کسی باید از قانون پیروی کند و استفاده از بناهای باستانی در محدوده پترا غیرقانونی است.
این در حالی است که مورخان می‌گویند مردم بدول حدود ۲۰۰ سال است که در غارهای پترا زندگی می‌کنند. تلاش برای خارج کردن این جامعه از محوطه، کمی پس از ثبت پترا به عنوان میراث جهانی یونسکو در سال ۱۹۸۵ میلادی آغاز شد. در آن زمان، هزاران نفر از جامعه بدول به یک روستای تازه تاسیس منتقل شدند، اما برخی از آن‌ها به خانه‌های غاری خود بازگشتند.
در سال‌های اخیر، با توجه به اهمیت گردشگری در اقتصاد اردن، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در پترا انجام شده است. ساخت موزه جدید، روستای فرهنگی و شبکه‌ای از مسیرهای پیاده‌روی، همگی نشان از تلاش برای جذب گردشگر بیشتر دارد. حتی تلاش شده تا از اقامت شبانه گردشگران در غارها، که از طریق رسانه‌های اجتماعی تبلیغ می‌شد، جلوگیری شود. اما کارزار جدید تخلیه غارها در اواخر سال ۲۰۲۴ آغاز شد و حدود ۱۲ خانواده را هدف قرار داد. مقامات اردنی به استفاده از “روش‌های اجباری” متهم شده‌اند.
محمد فراس که بز و گوسفند نگهداری می‌کند و گاهی راهنمای گردشگری است، پیشنهاد مقامات برای اسکان در روستای جدید را رد کرده است. او می‌گوید که اوایل امسال به دلیل نپرداختن جریمه سنگین به خاطر آنچه تخریب محوطه میراثی نامیده شده، به زندان افتاده بود. همسایه‌اش، یاسین احمد، نیز با جریمه‌های سنگین روبرو شده است و از پس پرداخت آن بر نمی‌آید. کاهش شدید تعداد گردشگران به دلیل جنگ در غزه، بر درآمد جامعه بدول نیز تاثیر منفی گذاشته است.
رایا حسین، ۸۵ ساله، قسم یاد کرده است که هرگز خانه غاری‌اش را ترک نکند. دکتر الیویا میسون، جغرافیدان سیاسی در دانشگاه نیوکاسل، که در مورد پترا تحقیق کرده است، می‌گوید که مقامات، مردم بدول را مزاحم می‌بینند، در حالی که سازمان ملل متحد بر اهمیت میراث فرهنگی این جامعه تاکید کرده است. وی معتقد است که باید سطحی از توسعه در پترا وجود داشته باشد، اما این نباید به قیمت از دست رفتن فرهنگ و حقوق جامعه محلی تمام شود.
دکتر بریعزات ادعا می‌کند که به برخی از ساکنان سالخورده اجازه ماندن در غارهایشان داده شده است و خانه‌هایی که دولت به مردم بدول پیشنهاد کرده، به اندازه کافی بزرگ هستند. او به بودجه محدود برای ساخت خانه‌های جدید اشاره می‌کند، اما از طرحی برای ارائه وسیله معاش جایگزین به مردم بدول خبر می‌دهد. با این حال، برای بسیاری از مردم بدول، این وعده‌ها بی‌معنی است. محمد فراس می‌گوید: “ما تمام عمرمان اینجا زندگی کرده‌ایم. آزادی ما در بودن در اینجا است.”
این تقابل، نشان‌دهنده چالش‌های پیچیده در حفظ میراث جهانی و حقوق جوامع بومی است. آیا می‌توان توسعه پایدار را بدون قربانی کردن فرهنگ و شیوه زندگی جوامع بومی تحقق بخشید؟ این سوالی است که نگرانی‌های جدی را در سطح بین‌المللی برانگیخته است.
منبع: ایسنا
