به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرنگار مهر، ابراهیم سعیدی اسکویی، رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم، اعلام کرد که عامل اصلی تشدید خشکسالی در سالهای اخیر افزایش دما بوده است و نه کاهش چشمگیر بارش‌ها. به گفته او، این تصور که «بارش‌ها کم شده» چندان دقیق نیست، زیرا تغییرات اصلی بیشتر مربوط به افزایش دمای هواست.
وی توضیح داد که هرچند در برخی سال‌ها مانند سه تا چهار سال اخیر میزان بارش کمتر از میانگین بوده، اما در دوره‌های دیگری افزایش بارش نیز تجربه شده است. بنابراین، در بازه‌های زمانی بلندمدت، تغییر قابل‌توجهی در میزان کل بارندگی کشور مشاهده نمی‌شود. سعیدی اسکویی تأکید کرد که افزایش دمای کشور در دهه‌های اخیر به بیش از ۱ تا ۱.۲ درجه سانتی‌گراد رسیده و این موضوع با تشدید تبخیر و کاهش رطوبت خاک، اثرات خشکسالی را افزایش داده است.
برداشت بی‌رویه آب و گرمایش زمین؛ دو تیغ بحران خشکسالی ایران
این کارشناس افزود که تأثیر گرما زمانی خطرناک‌تر می‌شود که با مصرف بی‌رویه منابع آبی همراه باشد. او تصریح کرد که در کنار تغییرات اقلیمی، اشتباهات مدیریتی مانند حفر بی‌رویه چاه‌ها، برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی و توسعه نادرست کشاورزی نیز شرایط را وخیم‌تر کرده است.
وی با اشاره به اینکه ایران به طور تاریخی کشوری خشک با میانگین بارش سالانه ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر است، در حالی که میانگین جهانی حدود ۸۰۰ میلی‌متر است، گفت: «همواره نیاز به مدیریت دقیق منابع آب وجود داشته، اما متأسفانه در سالهای اخیر این مدیریت کمتر بر مبنای کارشناسی پیش رفته است.» سعیدی اسکویی همچنین به مدیریت سلیقه‌ای رودخانه‌ها و توسعه فناوری‌های پمپاژ بدون ضابطه اشاره کرد که موجب برهم خوردن تعادل طبیعی و فشار سنگین بر منابع محدود آب کشور شده است.
نشانه‌های اولیه تغییر اقلیم از ۱۵۰ سال پیش با انقلاب صنعتی آغاز شد
رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی اظهار کرد که نشانه‌های تغییر اقلیم از حدود ۱۵۰ سال پیش با آغاز انقلاب صنعتی پدیدار شد. به گفته وی، توسعه صنعت و مصرف گسترده سوخت‌های فسیلی، تعادل طبیعی دمای کره زمین را که برای هزاران سال ثابت بود، بر هم زد. دانشمندان دریافتند که عامل انسانی نقش اصلی را در این تغییرات دارد. فعالیت‌هایی مانند استفاده از سوخت‌های فسیلی و تخریب پوشش گیاهی، با افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو، مانع خروج حرارت از سطح زمین شده و به گرم‌تر شدن آن منجر شده‌اند.
گرمایش سریع‌تر از انتظار؛ افزایش ۱.۵ درجه‌ای طی ۲۰ سال گذشته
وی افزود که حدود ۲۰ سال پیش، کارشناسان افزایش نیم درجه‌ای دما در هر ۱۰۰ سال را نشانه تغییر اقلیم می‌دانستند، اما اکنون شاهد افزایش بیش از ۱.۲ تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد در میانگین دمای جهانی طی همین ۲۰ سال گذشته هستیم. این سرعت بالا، نگرانی‌های جهانی را درباره پیامدهای خشکسالی، کاهش منابع آب و ذوب یخ‌های قطبی افزایش داده است.
نقش اصلی تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌های انسانی است
سعیدی اسکویی تأکید کرد که تغییر اقلیم به معنای دگرگونی‌های پایدار در الگوهای آب و هوایی است و دلیل اصلی آن در قرن اخیر، عملکرد انسان‌ها و فناوری‌های آلاینده بوده است. آنچه امروز در ایران و جهان تجربه می‌شود، نتیجه مستقیم همین روند است که اثرات آن در زندگی روزمره و منابع طبیعی به‌وضوح دیده می‌شود.
مدیریت نادرست، ایران را خشک‌تر از همیشه کرده است
او گفت که هرچند تغییر اقلیم پدیده‌ای جهانی است، اما تصمیم‌های نادرست مدیریتی در ایران، آثار آن را تشدید کرده است. کشت محصولات آب‌بر در مناطق خشک و حفر گسترده چاه‌های بدون ضابطه، توان اقلیمی کشور را کاهش داده و آن را خشک‌تر از گذشته کرده است. وی تصریح کرد که افزایش حتی یک درجه‌ای دمای زمین به معنای افزایش عظیم انرژی در کل جو است که رفتار سامانه‌های آب‌وهوایی را تغییر می‌دهد.
وقوع بارش‌های سیل‌آسا و گرمازدگی شدید درپی تغییرات اقلیم
این انرژی ذخیره‌شده در اتمسفر باعث می‌شود پدیده‌های حدی مانند بارش‌های سیل‌آسا، خشکسالی‌های شدید و گرمازدگی‌های مکرر افزایش یابد. به گفته این کارشناس، در گذشته ممکن بود هر ۳۰ سال یک‌بار کشور با خشکسالی شدید مواجه شود، اما اکنون وقوع چنین پدیده‌هایی هر ۵ یا ۶ سال یک‌بار به واقعیتی نگران‌کننده تبدیل شده است.
۸۰ سال آزمایش جهانی؛ بارورسازی ابرها حتی در کشورهای پیشرفته نتیجه قطعی نداشته است
سعیدی اسکویی درباره طرح بارورسازی ابرها اظهار کرد که این موضوع حدود ۸۰ سال در جهان بررسی شده اما نتایج قابل اتکایی نداشته است. حتی کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا و برخی کشورهای اروپایی نیز به نتیجه قطعی در این زمینه دست نیافته‌اند.
بارورسازی ابرها هزینه‌بر، کم‌اثر و فاقد پشتوانه علمی است
وی توضیح داد که حتی در موارد موفق، افزایش بارش بسیار ناچیز و در بهترین حالت ۵ تا ۱۰ درصد بوده، در حالی که هزینه اجرای آن بسیار بالاست. افزون بر این، بارورسازی می‌تواند تعادل بارش منطقه‌ای را بر هم بزند و مناطق پایین‌دست را از بارش طبیعی محروم کند. به همین دلیل این روش نه هزینه‌بر است و نه از نظر علمی به عنوان ابزاری کارآمد برای مقابله با خشکسالی شناخته می‌شود.
ایران هیچ‌گاه کشور پرآبی نبوده است
رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی بار دیگر تأکید کرد که ایران از دیرباز کشوری خشک بوده و تاریخ کشاورزی آن نیز این واقعیت را نشان می‌دهد. او گفت متأسفانه این موضوع در سالهای اخیر فراموش شده و برداشت‌های فعلی با توان اقلیمی کشور سازگار نیست.
تنها راه مقابله با خشکسالی، مدیریت علمی منابع آب است
سعیدی اسکویی اظهار داشت که بهترین راه برای خروج از مشکلات فعلی، مدیریت درست منابع آب روی زمین و جلوگیری از هدررفت آن است. او تأکید کرد که برنامه‌ریزی صحیح برای استفاده از منابع آبی، کلید مقابله با خشکسالی و اثرات گرمایش زمین در کشور است. وی در پایان خاطرنشان کرد که اقدامات مقطعی مانند بارورسازی ابرها نمی‌تواند جایگزین مدیریت اصولی و علمی منابع آب باشد و تنها راهکار واقعی، مدیریت پایدار مبتنی بر شناخت دقیق اقلیم است.
منبع: خبرنگار مهر
