به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، حجاب در ایران فراتر از یک پوشش ساده است؛ این نمادی است از هویت، قدرت و جایگاه اجتماعی زنان ایرانی که در گذر زمان بارها بازتعریف شده است. از سنت و الزام گرفته تا نمادی از مقاومت در برابر ظلم و ابزاری برای بیان هویت، حجاب همواره در بافت فرهنگی و تجربه زیسته زنان ایرانی معنا یافته است. امروزه، اهمیت حجاب در امکان بازتعریف آن نهفته است؛ توانایی زنان برای ارتقای آن از سطح یک عادت یا قانون به عرصه‌ای برای عاملیت و خودشکوفایی. پرسش کلیدی این است که چگونه می‌توان در جهان معاصر، مفهوم حجاب را نه ابزاری برای کنترل، بلکه نمادی از قدرت، هویت و حضور مؤثر زنان در جامعه دانست؟
این امر مستلزم درک عمیق‌تر از چگونگی شکل‌گیری معناهای مختلف حجاب در تجربه زنان ایرانی است. زمانی که حجاب به عنوان ابزاری برای محدودیت درک می‌شود، زنان ناخواسته به حاشیه رانده می‌شوند. اما هنگامی که با هویت، عاملیت و انتخاب آگاهانه پیوند می‌خورد، به نیرویی برای بازسازی قدرت اجتماعی آن‌ها تبدیل می‌شود. بنابراین، بحث پیرامون حجاب صرفاً به پوشش ظاهری محدود نمی‌شود؛ بلکه گفتمانی است درباره زن، بدن، ایمان و نسبت او با جهان مدرن. از این منظر، حجاب نه پایان گفت‌وگو، بلکه نقطه آغاز پرسشی عمیق‌تر درباره معنا، اختیار و قدرت زنان در جامعه امروز است.
بررسی چارچوب‌های مختلفی که حجاب در تجربه زنان ایرانی یافته، چشم‌اندازی تازه برای فهم رابطه میان فرهنگ، هویت و قدرت زنان فراهم می‌کند. حجاب در طول تاریخ، از یک پوشش ساده و سنتی فراتر رفته و به نمادی از مقاومت و هویت اجتماعی تبدیل شده است. این نشان می‌دهد که حجاب همواره چیزی فراتر از یک انتخاب شخصی یا الزام فرهنگی بوده است؛ راهی برای کنشگری، ایستادگی و بازتعریف نقش زنان در جامعه. این میراث، زمینه‌ای برای پرسش مهمی فراهم می‌کند: حجاب در دنیای معاصر چه معنا و کارکردی دارد؟
این تغییر در معنای حجاب، نه حاصل تحمیل از بالا، بلکه نتیجه درگیری ذهنی، تجربه تاریخی و کنش اجتماعی زنان ایرانی است. در این مسیر، زنان ایرانی توانسته‌اند از دل سنت، معنایی تازه بیافرینند و آن را با زندگی مدرن خود پیوند بزنند. بازتعریف حجاب همواره یکسان نبوده است. برای برخی، هنوز نشانه پیوند با هویت دینی و انتخاب شخصی است؛ برای دیگران، ممکن است به نمادی مناقشه‌برانگیز بدل شود. اما آنچه غیرقابل انکار است، حضور پررنگ زنانی است که حجاب را از «پوشش» به «بیان» تبدیل کرده‌اند؛ بیانی از ایمان، قدرت و مسئولیت اجتماعی. این مسئله در انقلاب اسلامی به وضوح خود را نشان داد، جایی که حجاب به نماد زن انقلابی تبدیل شد و بسیاری از زنان، بدون هیچ اجباری، آن را برگزیدند.
در نهایت، حجاب صرفاً پوشش نیست؛ گفتمانی است درباره هویت، عاملیت و شیوه‌ای از بودن در جهان. همین پیچیدگی است که آن را از سطح یک موضوع سطحی فراتر برده و به موضوعی جدی و چندوجهی در جامعه امروز تبدیل می‌کند. قدرت اجتماعی زن محجبه وابسته به معنایی است که او برای حجاب خود برمی‌گزیند. اما امروزه، به واسطه زندگی در عصر رسانه و تبلیغات، زنان ایرانی با چندین صورت مختلف از حجاب مواجه هستند.
سه چارچوب معنایی عمده برای حجاب قابل تشخیص است: اول، حجاب به‌مثابه مصرف؛ ابزاری برای زیبایی یا کالایی در خدمت نظام سرمایه‌داری، که زن در آن منفعل و مصرف‌کننده است. پدیده «حجاب استایل» در این دسته قرار می‌گیرد. دوم، حجاب به‌مثابه بدن‌مندی؛ ابزاری فقهی برای کنترل بدن که اراده زن را در سایه نگاه مردانه یا عرف اجتماعی محدود می‌کند. سوم، حجاب به‌مثابه مبارزه؛ برخلاف دو رویکرد قبلی که نگاهی ابزاری و کالایی به زن دارد، در چارچوب انقلاب اسلامی، حجاب وسیله‌ای برای حضور، نبرد و ساختن جامعه‌ای مستقل است. زن محجبه در این معنا فعال و انتخاب‌گر است و قدرت تولید می‌کند.
این تحلیل نشان می‌دهد که علت انفعال برخی زنان محجبه در موقعیت‌های بحرانی، نه ضعف فردی، بلکه ضعف در چارچوب معنایی است. زنانی که حجاب خود را تنها در قالب مصرف یا فقه معنا کرده‌اند، در برابر هجمه‌های فرهنگی و رسانه‌ای توان ایستادگی ندارند؛ اما زنانی که حجاب را «ابزار مبارزه» می‌دانند، می‌توانند از آن برای کنش اجتماعی بهره ببرند، همان‌گونه که مادران شهدا و زنان دوران انقلاب این کار را انجام داده‌اند.
امروز حجاب زن ایرانی در نقطه‌ای تاریخی قرار دارد. از یک سو هنوز بخش بزرگی از جامعه آن را حفظ کرده و از سوی دیگر، در میان کشمکش‌های سیاسی و اجتماعی، گاه به کژکارکرد تبدیل می‌شود. راه عبور از این وضعیت، نه در تقابل تحمیل و حذف، بلکه در بازتعریف حجاب توسط خود زنان است؛ زنانی که حجاب را نه به‌مثابه لباس عادت، بلکه به‌مثابه نماد انتخاب و قدرت می‌پذیرند. زن محجبه امروز باید معنا را بازسازی کند، نه تنها از حجابش دفاع کند، بلکه جهان معنایی پشت آن را احیا کند. اگر چارچوب‌های مصرفی یا فقهی قدرت او را محدود کرده‌اند، او می‌تواند چارچوب مبارزه را نه با شعار بلکه با زیست مقاوم، حضور فعال و کنش مؤثر، بازسازی کند؛ حجاب او در این نگاه، دوباره به لباس رزم بدل خواهد شد. این بازتعریف، کلید حفظ هویت و قدرت زنان ایرانی در جهان امروز است و نیازمند گفتگوهای مداوم و عمیق در جامعه است. اخبار جهان به طور پیگیر این موضوع را دنبال خواهد کرد.
منبع: خبرگزاری مهر
