رسانه‌ها در دنیای امروز نه‌تنها نقش اطلاع‌رسانی دارند، بلکه یکی از مؤثرترین ابزارهای قدرت نرم و جنگ روانی به شمار می‌آیند. در شرایطی که بسیاری از کشورها از رسانه‌های خود به عنوان بازوی قدرتمند دیپلماسی و نفوذ استفاده می‌کنند، رسانه‌های ایران با وجود داشتن تعداد قابل توجهی از خبرگزاری‌ها و شبکه‌های تلویزیونی، همچنان از قدرت تأثیرگذاری مطلوب در عرصه بین‌الملل برخوردار نیستند. این موضوع مورد اشاره مستقیم «حسین جابری انصاری» مدیرعامل ایرنا نیز قرار گرفت که اذعان داشت رسانه‌های ایران در منازعات سیاسی و بین‌المللی عملکرد موفقی نداشته‌اند.
«بررسی ضعف عملکرد رسانه‌های ایران در منازعات سیاسی و بین‌المللی»
📉 چرا رسانه‌های ایران موفق نیستند؟
۱٫ نبود مرجعیت رسانه‌ای
یکی از مهم‌ترین مشکلات رسانه‌های داخلی، فقدان مرجعیت رسانه‌ای است. وقتی مخاطبان داخلی و خارجی رسانه‌های رسمی را به عنوان منبع موثق و مورد اعتماد نمی‌پذیرند، طبیعی‌ست که در بزنگاه‌های مهم سیاسی، اجتماعی یا بین‌المللی، اثرگذاری رسانه‌ها کاهش یابد. جابری انصاری نیز تأکید کرد که ما با بحران مرجعیت مواجه هستیم و همین باعث شده صدای رسانه‌های ما در بین امواج خبری جهان گم شود.
۲٫ ناتوانی در روایت‌سازی
دنیای امروز بر پایه «روایت‌سازی» اداره می‌شود. کشورهایی که توانسته‌اند روایت‌های جذاب، انسانی، منطقی و حتی گاهی احساسی برای اقدامات خود بسازند، موفق شده‌اند افکار عمومی جهان را با خود همراه کنند. رسانه‌های ایرانی اما به‌جای تمرکز بر روایت‌سازی چندلایه، غالباً به تبلیغات مستقیم و شعاری روی آورده‌اند که نه‌تنها مخاطب را جذب نمی‌کند، بلکه گاهی باعث دافعه نیز می‌شود.
۳٫ تبلیغات مستقیم؛ آفت رسانه مؤثر
مدیرعامل ایرنا به درستی اشاره کرد که تبلیغات مستقیم، بدترین نوع تبلیغات است. رسانه‌ای که دائماً در حال تکرار این باشد که “ما خوب هستیم”، نمی‌تواند اعتمادسازی کند. رسانه موفق، حتی در بیان موفقیت‌ها و دستاوردها نیز باید از زبان سوم شخص، نقد مشروط و روایت‌های واقعی بهره بگیرد.
📊 وضعیت رسانه‌ای ایران در مقایسه جهانی
با نگاهی به تعداد رسانه‌ها، متوجه می‌شویم ایران چیزی کم ندارد؛ بیش از ۵۰ خبرگزاری رسمی و صدها پایگاه خبری و کانال تلویزیونی. اما مسأله کیفیت است، نه کمیت.
| کشور | تعداد رسانه‌های ثبت‌شده | شاخص اعتماد عمومی | رتبه جهانی آزادی مطبوعات |
|---|---|---|---|
| ایران | بیش از ۵۰ خبرگزاری | پایین | پایین |
| آلمان | حدود ۲۰ خبرگزاری | بالا | بالا |
| فرانسه | حدود ۳۰ خبرگزاری | متوسط به بالا | بالا |
| عربستان | کمتر از ۱۰ خبرگزاری | بالا (داخلی) | پایین |
همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، تعداد رسانه‌ها لزوماً معیاری برای اثربخشی نیست. مثلاً آلمان با تعداد محدودی رسانه قدرتمند، تأثیری بسیار بیشتر در افکار عمومی جهان دارد.
🎯 نقش رسانه در جنگ‌های شناختی
در عصر جدید، رسانه‌ها خط مقدم جنگ‌های شناختی هستند. رسانه‌هایی که بتوانند تصویر مثبت و منطبق با واقعیت از کشور خود در ذهن جهانیان ایجاد کنند، موفق‌ترند. اگر ایران در منازعات سیاسی بین‌المللی مثل برنامه هسته‌ای، حضور منطقه‌ای، تحریم‌ها و حقوق بشر، نتواند روایتی قابل قبول ارائه دهد، این خلأ توسط رسانه‌های خارجی با روایتی معکوس پر می‌شود.
📌 نقد سیاست‌گذاری رسانه‌ای
رسانه‌های ایران تحت سیاست‌گذاری‌های دولتی و حکومتی هستند. این وابستگی گاهی باعث شده رسانه‌ها از نقد ساختاری، بیان مشکلات واقعی و تنوع در روایت باز بمانند. این مسئله، بزرگ‌ترین مانع در شکل‌گیری مرجعیت رسانه‌ای است. مخاطب امروزی به دنبال محتوای بدون سانسور، شفاف، چندجانبه و قابل بررسی است.
💡 راهکارهای تقویت رسانه‌های ایران
برای خروج از وضعیت فعلی، پیشنهاداتی وجود دارد:
۱٫ استقلال نسبی رسانه‌ها
رسانه‌ها باید بتوانند در قالب سیاست‌گذاری‌های کلان، آزادانه‌تر نقد کنند، مشکلات را بیان کنند و صدای مردم باشند. حذف این صدا، اعتماد عمومی را از بین می‌برد.
۲٫ آموزش حرفه‌ای نیروهای رسانه‌ای
خبرنگاران و تحلیل‌گران رسانه‌ای باید آموزش‌های عمیق در حوزه دیپلماسی عمومی، روایت‌سازی، تحلیل رسانه‌ای و تولید محتوای بین‌المللی ببینند.
۳٫ حمایت فنی و زیرساختی
رسانه‌های ایرانی نیاز به بروزرسانی زیرساخت‌ها، دسترسی آزادتر به اطلاعات، ابزارهای تحلیل و هوش مصنوعی رسانه‌ای دارند.
۴٫ سرمایه‌گذاری بر رسانه‌های بین‌المللی
برای نفوذ رسانه‌ای در سطح جهان، ایران باید رسانه‌های بین‌المللی چندزبانه و با محتوای حرفه‌ای راه‌اندازی کرده یا تقویت کند.
🧠 نتیجه‌گیری
رسانه، دیگر یک ابزار جانبی نیست؛ بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از ساختار سیاسی و فرهنگی کشورهاست. اگر رسانه‌های ایران نتوانند اعتماد عمومی، روایت‌سازی قوی، و قدرت نفوذ در مخاطب داخلی و خارجی ایجاد کنند، در منازعات سیاسی و بین‌المللی بازنده خواهند بود؛ حتی اگر از نظر نظامی یا دیپلماتیک موفقیت‌هایی داشته باشند.
ایران با پشتوانه فرهنگی، تاریخی و انسانی خود می‌تواند از رسانه، قدرتی بزرگ و مؤثر بسازد؛ اما این مسیر نیاز به تغییر رویکرد، اصلاح ساختارها و پذیرش قواعد بازی رسانه‌ای دنیای مدرن دارد.
