به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایسنا، سوسومو کیتاگاوا، برنده جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۲۵، در مصاحبه‌ای با وبسایت نوبل درباره احساس خود از دریافت این جایزه و فعالیت‌های علمی‌اش، به‌ویژه در حوزه «چارچوب‌های فلزی-آلی»، توضیح داد.
کمیته نوبل روز چهارشنبه ۸ اکتبر ۲۰۲۵، نام سوسومو کیتاگاوا را به عنوان یکی از سه برنده جایزه نوبل شیمی اعلام کرد. او که در سال ۱۹۵۱ در کیوتوی ژاپن متولد شده، اکنون در دانشگاه کیوتو فعالیت می‌کند و این جایزه را به پاس تلاش‌هایش در توسعه «چارچوب‌های فلزی-آلی» دریافت کرده است.
جایزه نوبل شیمی امسال به سوسومو کیتاگاوا، ریچارد رابسون و عمر یاغی برای ایجاد فضاهای جدید در علم شیمی اهدا شد. سازه‌هایی که این دانشمندان ایجاد کرده‌اند و به «چارچوب‌های فلزی-آلی» (MOF) معروف هستند، حفره‌های بزرگی دارند که مولکول‌ها می‌توانند به آن‌ها وارد و از آن‌ها خارج شوند. محققان از این ساختارها برای برداشت آب از هوای خشک بیابان، استخراج آلاینده‌ها از آب، جذب دی‌اکسید کربن و ذخیره هیدروژن استفاده کرده‌اند. این دستاوردها فرصت‌های جدیدی را برای حل برخی از چالش‌های بزرگ در اختیار شیمیدانان قرار داده است.
به دنبال اکتشافات برندگان نوبل شیمی امسال، محققان انواع مختلفی از چارچوب‌های فلزی-آلی با کاربردهای متعدد ساخته‌اند، اما این مواد تاکنون بیشتر در مقیاس کوچک مورد استفاده قرار گرفته‌اند. برای بهره‌برداری گسترده از مزایای این مواد، بسیاری از شرکت‌ها در حال سرمایه‌گذاری روی تولید انبوه و تجاری‌سازی آن‌ها هستند. برخی از این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بوده است؛ برای مثال، صنعت الکترونیک اکنون از این مواد برای مهار گازهای سمی مورد نیاز در تولید نیمه‌رساناها استفاده می‌کند. نوع دیگری از این مواد نیز قادر به تجزیه گازهای مضر، از جمله برخی گازهایی است که می‌توانند به عنوان سلاح شیمیایی به کار روند.
همچنین شرکت‌های متعددی در حال آزمایش موادی هستند که می‌توانند دی‌اکسید کربن را از کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها جذب کرده و به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کنند. برخی پژوهشگران معتقدند پتانسیل «چارچوب‌های فلزی-آلی» به قدری زیاد است که به ماده برتر قرن بیست و یکم تبدیل خواهد شد. سوسومو کیتاگاوا نشان داد که گازها می‌توانند به این ساختارها وارد و خارج شوند و پیش‌بینی کرد که می‌توان این چارچوب‌ها را به صورت انعطاف‌پذیر ساخت.
در گفتگوی خود، کیتاگاوا درباره رویکردش در مواجهه با چالش‌های بزرگ و نحوه برخورد با مسائل غیرمنتظره صحبت می‌کند. او همچنین توضیح می‌دهد که دیدگاه پژوهشی او ریشه در تفکر دیگر برندگان ژاپنی جایزه نوبل مانند کنیچی فوکوی، آکیرا یوشینو و حتی هیدکی یوکاوا، اولین برنده ژاپنی این جایزه، دارد.
مشروح مصاحبه کیتاگاوا با آدام اسمیت
اسمیت: یکی از ویژگی‌های خاص کار شما این است که اکنون همه درباره کاربردهای «چارچوب‌های فلزی-آلی» صحبت می‌کنند. در دهه ۹۰ میلادی بسیاری باور نداشتند این سامانه کارآمد باشد، اما شما به کار خود ادامه دادید.
کیتاگاوا: درست است. من هرگاه با چالشی بزرگ روبرو می‌شوم، انگیزه زیادی پیدا می‌کنم؛ به‌خصوص اگر دیگران آن را غیرممکن بدانند. انگیزه من برای ساخت مواد جدید بسیار قوی است. دانشگاه کیوتو نیز به طور سنتی محل خلق دانش است و از ما انتظار می‌رود منشأ علوم و مواد را نشان دهیم. بنابراین، محیط کاری من از این رویکرد حمایت می‌کند.
اسمیت: این نکته بسیار مهمی است که ایجاد یک محیط تحقیقاتی خوب، موضوعی ویژه است.
کیتاگاوا: بله، سنت نیز اهمیت دارد. در سال ۱۹۸۳، پروفسور فوکوی جایزه نوبل را برای ارائه نظریه اوربیتال کوانتومی دریافت کرد. او پدربزرگ دانشگاهی من در آزمایشگاه است و من نوه همان آزمایشگاه محسوب می‌شوم. همچنین یوشینو که برای باتری‌های لیتیوم-یونی جایزه نوبل گرفت، ارشد من در همان آزمایشگاه بود.
اسمیت: واقعاً؟ آکیرا یوشینو؟
کیتاگاوا: بله. البته زمینه کاری ما متفاوت است؛ فوکوی یک شیمیدان کوانتومی، یوشینو یک شیمیدان مواد معدنی حالت جامد و من در حوزه مواد پشتیبان فعال هستم. با این حال، روش تفکر ما مشابه است.
اسمیت: تصور می‌کنم وقتی با چنین افرادی کار می‌کنید، یاد می‌گیرید که چگونه به چالش‌های بزرگ بپردازید. رویکرد خود را برای طرح سؤال چگونه توصیف می‌کنید؟
کیتاگاوا: پیشینه من در شیمی فیزیک و شیمی کوانتومی است و به خواص حالت جامد مانند رسانایی الکتریکی و خواص مغناطیسی علاقه دارم که معمولاً به معنای نبودِ منافذ است. اما در یک رویداد، هنگام تحلیل ساختار بلوری، به طور تصادفی یک ساختار متخلخل را مشاهده کردم. به این نتیجه رسیدم که این یک رویکرد بسیار خوب است و به سرعت هدف خود را به سامانه‌های متخلخل تغییر دادم.
اسمیت: بنابراین باید همیشه برای احتمالات آماده بود.
کیتاگاوا: بله. باید چشمان خود را برای مواد متخلخل باز نگه داشت. همان‌طور که لویی پاستور گفته است، «شانس به ذهن آماده کمک می‌کند.» من یاد گرفته‌ام که تجربه‌هایم را نادیده نگیرم و اجازه دهم در ذهنم انباشته شوند.
اسمیت: دقیقاً. آبراهام فلکسنر نیز بر همین اساس کتاب «سودمندی دانش بی‌فایده» را در سال ۱۹۳۹ نوشت.
کیتاگاوا: تصور کنید ۲۴۰۰ سال پیش، ژوانگ‌زی به این موضوع فکر کرده بود. پروفسور یوکاوا، اولین برنده جایزه نوبل ژاپن در فیزیک، به خواندن آثار چینی علاقه داشت و درباره این مفاهیم بسیار نوشته است. من مقالات او را خوانده‌ام.
اسمیت: پس شما واقعاً ذهنی آماده دارید.
کیتاگاوا: بله، ذهن آماده. دقیقاً.
اسمیت: همه اینها به کار زیاد نیاز دارد. باید بسیار سخت کار کرد، درست است؟
کیتاگاوا: بله، البته. این ذهن یک پژوهشگر ژاپنی است. یعنی نباید چراغ ذهن را حتی در شب خاموش کرد.
اسمیت: با این حساب، شما برای اتفاقات کنونی کاملاً آماده هستید. از صحبت با شما بسیار خوشحال شدم. متشکرم.
کیتاگاوا: متشکرم. خداحافظ.
منبع: ایسنا
