به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از اعتماد، روند رو به رشد ورود گردشگران خارجی به ایران پس از مهار ویروس کرونا، بر اساس آمارهای رسمی در ماه‌های ابتدایی سال جاری، تا حدودی امیدبخش بود، اما جنگ دوازده روزه این روند را معکوس کرد و امیدهای اندک را نیز از بین برد.
جنگ اخیر باعث کاهش ورود گردشگران خارجی به ایران شد. با توجه به شرایط کنونی کشور، به نظر نمی‌رسد این روند به زودی تغییر کند. در این میان، سید رضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از هدف‌گذاری برای جذب ۱۰ میلیون گردشگر خارجی تا پایان سال ۱۴۰4 خبر داده است. این اظهارات با انتقادهای فراوانی از سوی فعالان گردشگری مواجه شده است، زیرا حتی در شرایط عادی نیز ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های گردشگری ایران پاسخگوی نیاز گردشگران نیست و در هفته‌ها و ماه‌های آینده، سایه جنگ و بازگشت تحریم‌ها این وضعیت را وخیم‌تر خواهد کرد.
حبیبه نیک‌سیرت، فعال گردشگری، با اشاره به شرایط فعلی و هدف‌گذاری برای جذب ۱۰ میلیون گردشگر تا پایان سال، این هدف را بسیار بلندپروازانه می‌داند. او معتقد است که با توجه به شرایط کنونی، مردم دنیا، به ویژه گردشگران، دچار ترس و نگرانی هستند و هر لحظه انتظار وقوع اتفاقات جدیدی را دارند.
نیک‌سیرت می‌گوید حتی افرادی که پروژه‌هایی برای سرمایه‌گذاری یا فعالیت در ایران داشته‌اند، به دلیل این وضعیت، حاضر به حضور و ادامه کار نیستند. او می‌افزاید که این افراد از کشورهای مختلفی مانند چین و ترکیه بوده‌اند و به دلیل ترس و نگرانی، پروژه‌های خود را لغو کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که در شرایطی که وضعیت کشور هنوز پایدار نیست و خود ما نیز در تردید نسبت به آینده قرار داریم، نمی‌توان انتظار داشت که جذب گردشگر به صورت قابل‌توجهی افزایش یابد.
نیک‌سیرت معتقد است که پیش از هر چیز، باید کشور از آرامش نسبی برخوردار و وضعیت ثابتی داشته باشد تا گردشگران با اطمینان خاطر سفر کنند.
علاوه بر این، مشکل ظرفیت‌سازی و تبلیغات نیز وجود دارد. صرف‌نظر از بازگشت آرامش، لغو تحریم‌ها و از بین رفتن سایه جنگ، ایران در حوزه گردشگری و زیرساخت‌های آن با پیچیدگی‌های زیادی روبه‌رو است. سوال اساسی این است که آیا آمادگی لازم برای میزبانی گردشگران را داریم؟ آیا ظرفیت و امکانات لازم برای پذیرایی از گردشگران در مناطق دیدنی فراهم شده است؟
به نظر می‌رسد در حالی که ایران همچنان با کمبود سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی، نداشتن یک نقشه راه جامع و بلندمدت برای توسعه گردشگری و در نتیجه پراکندگی طرح‌ها و ناهماهنگی میان نهادهای مسئول، ضعف در مدیریت منابع انسانی متخصص در کنار کمبود فناوری‌های نوین و نبود استانداردهای واحد در طراحی و اجرای زیرساخت‌ها روبه‌رو است، توانایی جذب این میزان گردشگر ادعا شده را ندارد.
نیک‌سیرت به نبود یا ناکافی بودن امکانات رفاهی برای گردشگران در بسیاری از مناطق کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «در برخی هتل‌ها که به عنوان هتل سه ستاره یا حتی پایین‌تر دسته‌بندی شده‌اند، امکانات پایه‌ای مانند توالت فرنگی به اندازه کافی فراهم نیست. این موضوع می‌تواند برای گردشگران خارجی که به این موارد عادت دارند، مشکل‌ساز باشد.»
او ادامه می‌دهد: «ایران دارای جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی فراوانی در اکثر شهرهاست، اما وقتی امکانات رفاهی و تسهیلات لازم برای گردشگران فراهم نباشد، بسیاری از آن‌ها از سفر خود رضایت کامل نخواهند داشت. برای نمونه، من شخصا در برخی سفرها مجبور شده‌ام برای استفاده راحت‌تر، تجهیزات خاصی مانند توالت دستی به همراه داشته باشم، زیرا در محل اقامت یا شهر موردنظر چنین امکاناتی در دسترس نبود. همچنین بسیاری از شهرها فاقد سرویس‌های بهداشتی تمیز و مناسب هستند، در حالی که در کشورهای دیگر برای این خدمات، حتی اگر هزینه دریافت شود، کیفیت بسیار بالاست. در ترکیه هنگام ورود به برخی مکان‌ها، حتی مواد ضدعفونی‌کننده و خوشبوکننده دست در اختیار گردشگران قرار می‌دهند تا هم بهداشت رعایت شود و هم حس راحتی و خوشایندی ایجاد شود.»
نیک‌سیرت علاوه بر این موارد می‌گوید: «نه تنها اقدامات موثری در این زمینه انجام نشده، بلکه نسبت به سال‌های گذشته برنامه‌ریزی‌ها و تبلیغات کافی برای جذب گردشگر صورت نگرفته است. در صدا و سیما هم بسیار کم درباره گردشگری صحبت می‌شود و تبلیغات مناسبی برای معرفی کشورمان به جهان وجود ندارد. گردشگران خارجی ممکن است به برخی رسانه‌ها دسترسی داشته باشند و تصاویر یا برنامه‌هایی را مشاهده کنند، اما شرایط کلی کشور ما به گونه‌ای نبوده که تبلیغات منسجم و آگاه‌سازی مناسب برای جذب گردشگران صورت گرفته باشد. هر کشوری باید بتواند جاذبه‌های خود را به خوبی معرفی کند و این معرفی باید به صورت گسترده و منسجم انجام شود.»
او معتقد است که با توجه به وضعیت کنونی و اولویت‌های کشور، شاید مسائل بسیار مهم‌تری مطرح باشند، اما گردشگری به عنوان یکی از منابع مهم درآمدزایی نباید نادیده گرفته شود: «بعید می‌دانم در شرایط فعلی تحولات مثبتی در این زمینه رخ دهد.»
نیک‌سیرت تجربه شخصی خود در سفر به ۱۱ یا ۱۲ کشور جهان را این‌طور توصیف می‌کند: «در بسیاری از کشورها به صورت رایگان به گردشگران کتابچه‌ها و بروشورهای باکیفیتی ارائه می‌شود که اطلاعات مفصلی درباره جاذبه‌های گردشگری آن کشور دارد، اما در کشور ما چنین خدماتی به‌طور گسترده وجود ندارد یا حداقل من اطلاعی از وجود چنین تبلیغات و بروشورهایی ندارم. برای مثال در سفر به چین، بسیاری از این اطلاعات حتی در هتل‌ها به گردشگران ارائه می‌شود تا بتوانند راحت‌تر جاذبه‌های مختلف را بشناسند و بازدید کنند. در صورتی که گردشگری به کشور ما سفر کند، معمولا تنها از طریق لیدرها با مکان‌های معروف آشنا می‌شود؛ در حالی که ما در کشور خود جاذبه‌های فراوانی داریم که حتی شاید خودمان نیز از آن‌ها غافل باشیم. متاسفانه تبلیغات و معرفی مناسبی برای این اماکن صورت نمی‌گیرد.»
همزمان، چالش‌های زیست محیطی نیز در کنار سایر عواملی که به کاهش تمایل گردشگران برای انتخاب ایران به عنوان مقصد گردشگری منجر می‌شود، قرار می‌گیرد. آمار فرونشست‌هایی که تمام نقاط کشور را تحت تاثیر قرار داده و حتی به بناهای تاریخی شهر اصفهان هم رسیده است، نگران‌کننده است.
نیک‌سیرت در همین باره از خشک شدن دریاچه ارومیه نام می‌برد که بر جذابیت برخی جاذبه‌ها تاثیر منفی گذاشته است: «گردشگران خارجی که به دنبال بازدید از این مناطق هستند، ممکن است در اینترنت اطلاعاتی بیابند که با واقعیت تفاوت دارد و پس از سفر به ایران ناامید شوند؛ زیرا جاذبه‌های موردانتظار در شرایط مناسبی نیستند یا حتی به‌طور کامل از بین رفته‌اند. وقتی به کشورهای دیگر سفر می‌کنیم، مشاهده می‌کنیم که حتی آثار تاریخی و فرهنگی که تنها بیست سال قدمت دارند، چقدر برای آن‌ها ارزشمند است و به دقت حفظ می‌شوند تا آسیبی به آن‌ها نرسد.»
او می‌گوید: «در ترکیه اگر یک سنگ یا بنایی حتی عمر کوتاهی داشته باشد، صاحبان مغازه‌ها و مردم محلی بلافاصله آن را به عنوان یک اثر باستانی معرفی کرده و با تمهیداتی از آن محافظت می‌کنند. در این کشورها گردشگران با رغبت فراوان هزینه می‌کنند تا از این اماکن بازدید کنند و از تجربه حضور در آن‌ها لذت ببرند. در مقابل، در ایران به ندرت چنین شرایطی مشاهده می‌شود و بسیاری از جاذبه‌ها به خوبی محافظت نمی‌شوند یا امکانات کافی برای جذب گردشگر ندارند.»
گردشگران اغلب علاوه بر بازدید از مکان‌های تاریخی، فرهنگی یا جاذبه‌های زیست محیطی، به این موضوع توجه دارند که در کشور مقصد تا چه میزان مورد احترام قرار می‌گیرند و وسایل آسایش آن‌ها فراهم است. گردشگر در سفر به دنبال تجربه‌ای جدید است تا پس از بازگشت به شهر و کشور خود، با روحیه‌ای بهتر به کار و زندگی بازگردد، اما در ایران چقدر این احساس راحتی فراهم است؟
نیک‌سیرت در پاسخ به این سوال، به موضوعاتی پیرامون حجاب اشاره می‌کند: «گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند، معمولا مساله حجاب برایشان اهمیت چندانی ندارد، جز گردشگران از کشورهای مسلمان که تعدادشان نیز محدود است. وقتی در کشور ما، حجاب به صورت اجباری و با سخت‌گیری‌های زیاد اعمال می‌شود و افراد نمی‌توانند به راحتی رفتار کنند، این موضوع برای گردشگران راحتی لازم را فراهم نمی‌کند. اگرچه هر کشوری مقررات خاص خود را دارد و باید رعایت شود، اما نباید سخت‌گیری‌ها به گونه‌ای باشد که باعث ایجاد ناراحتی و محدودیت بیش از حد برای گردشگران شود.»
او می‌گوید: «در زمینه جذب گردشگر، نیاز است که برخی مقررات با ملایمت بیشتری اجرا شوند. منظورم این است که باید برخوردها و قوانین مربوط به گردشگران به گونه‌ای باشد که آن‌ها احساس راحتی و آزادی بیشتری داشته باشند. من در اصفهان توریست‌هایی دیده‌ام که در این باره گلایه داشته‌اند، البته نه به تازگی و در سال‌های اخیر کمتر این حضور به چشم می‌خورد. حدود دو یا سه سال پیش با گردشگری صحبت کردم که به من گفت مردم ایران بسیار مهربان و مهمان‌نواز هستند، اما شرایط سخت است و باید دایما مراقب باشیم تا روسری‌مان از سر نیفتد یا شلوارمان کمی کوتاه نباشد.»
به طور کلی، فراهم کردن امکانات رفاهی مناسب و کاهش سخت‌گیری‌ها از عوامل مهمی است که می‌تواند جذب گردشگر خارجی را افزایش دهد و تجربه بهتری برای آن‌ها رقم بزند تا در نهایت این مقصد گردشگری را به دیگران هم معرفی کنند و از سوی دیگر خود نیز تمایل داشته باشند در آینده دوباره این مقصد را تجربه کنند.
نیک‌سیرت می‌گوید بر اساس آمارها بسیاری از گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، تمایل چندانی برای بازگشت مجدد ندارند، چرا که احساس راحتی و تفریح کافی در سفر اول خود نداشته‌اند: «من مدت طولانی در ترکیه زندگی کرده‌ام و بسیاری از افرادی که اینجا پروژه دارند و کار می‌کنند، معتقدند که ایران تنها جایی است که می‌توان پول درآورد و سپس آن را در کشورهای دیگر یا کشور خودشان خرج کرد؛ زیرا امکانات تفریحی و رفاهی مورد انتظارشان در ایران فراهم نیست و در نتیجه از سفرشان رضایت کامل ندارند. مثلا ترک‌ها معمولا درآمد خوبی در ایران دارند و پس از کسب درآمد، به کشور خود بازمی‌گردند و در آنجا زندگی آزادانه‌تری دارند و می‌توانند هر کاری که می‌خواهند انجام دهند.»
او براساس تجربه و مشاهداتی که دارد، توضیح می‌دهد: «گردشگران خارجی معمولا تمایل زیادی به بازگشت به برخی کشورها دارند. برای مثال، در مورد ترکیه می‌توان گفت که بسیاری از گردشگران علاقه‌مندند بارها و بارها به این کشور سفر کنند، به ویژه به دلیل تسهیلاتی مانند عدم نیاز به ویزا برای برخی کشورها و نزدیکی فرهنگی و جغرافیایی. گردشگران ترک، قبرس را به عنوان بخشی از کشور خود می‌دانند و به راحتی و با علاقه زیاد بین این دو سفر می‌کنند. همچنین کشورهای اروپایی مانند فرانسه نیز مقصد محبوبی برای سفرهای مکرر آن‌ها به شمار می‌رود، اما در مقابل، تجربه گردشگران خارجی در ایران معمولا به گونه‌ای است که پس از یک‌بار سفر، تمایل زیادی برای بازگشت ندارند و معمولا بیان می‌کنند که همان یک بار کافی بوده است. این تفاوت در استقبال مجدد گردشگران، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تسهیلات سفر، شرایط رفاهی و پذیرش گردشگران باشد.»
به گفته او از نظر بسیاری از گردشگران خارجی ایران زیبا و جذاب است، اما تمایل چندانی برای بازگشت به این کشور ندارند. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد: «یکی از این دلایل سابقه نگرانی‌ها و شک و شبهه‌هایی است که درباره گردشگران وجود دارد. به عنوان مثال، برخی گردشگران به عنوان افرادی مشکوک یا حتی جاسوس دیده می‌شوند و این باعث می‌شود که هنگام ورود یا خروج با مشکلات و بازجویی‌هایی مواجه شوند. چنین شرایطی در کشورهای دیگر به این شکل مشاهده نمی‌شود.»
برای بهبود وضعیت جذب گردشگر و حفظ سرمایه‌های انسانی و مالی در کشور، لازم است که قوانین و مقررات مرتبط با گردشگری و کار با ملایمت و انعطاف بیشتری اجرا شود تا هم گردشگران و هم فعالان اقتصادی احساس راحتی و رضایت بیشتری داشته باشند.
نیک سیرت در همین راستا از کشور ترکیه نام می‌برد که در عرض چند سال توانست صنعت گردشگری خود را توسعه دهد و اقتصاد کشورشان را متحول کند: «شهرهایی مانند دوبی نیز با جذب گسترده گردشگران توانسته‌اند پیشرفت چشمگیری داشته باشند و به یکی از مراکز مهم گردشگری جهان تبدیل شوند. این نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری و توجه ویژه به صنعت گردشگری می‌تواند باعث تحول و پیشرفت کشور شود، اما برای رسیدن به این هدف، نیازمند ایجاد شرایط مناسب، امنیت، امکانات رفاهی و تبلیغات موثر هستیم.»
به گفته او در کشورهای موفق در جذب گردشگران خارجی، گردشگران به‌طور کامل آزاد هستند و هیچ‌گونه آزار و اذیتی به آن‌ها وارد نمی‌شود. گردشگران احساس می‌کنند که در کشور خودشان هستند و این حس راحتی و امنیت برایشان فراهم است. مردم محلی با احترام کامل و صمیمیت آماده راهنمایی و کمک به گردشگران هستند. به عنوان مثال، اگر گردشگری از آن‌ها درخواست راهنمایی کند، به جای اینکه صرفا بگویند «با تاکسی برو که گرونه»، بهترین مسیرها و گزینه‌های اقتصادی‌تر را با دقت و مهربانی به او پیشنهاد می‌دهند و ارتباط خوبی برقرار می‌کنند.
او می‌افزاید: «این مردم محلی معمولا به زبان‌های مختلفی مانند ترکی، آذربایجانی، فارسی و حتی روسی تسلط دارند و این مهارت زبانی موجب می‌شود گردشگران راحت‌تر با آن‌ها ارتباط برقرار و احساس آرامش کنند.»
به گفته وی، کمک‌هایی که به گردشگران ارائه می‌شود، رایگان نیست؛ بلکه در جاهایی که نیاز به خرید بلیت وجود دارد، این قوانین به‌طور شفاف اجرا می‌شود و هیچ مشکلی از این بابت وجود ندارد، اما گردشگران می‌توانند آزادانه در شهر گردش کنند و در اماکن عمومی به راحتی رفت‌وآمد داشته باشند.
نیک سیرت می‌گوید: کشور ما از نظر جاذبه‌های گردشگری بسیار غنی و توانمند است و ظرفیت بسیار بالایی برای جذب گردشگر دارد، اما متاسفانه بسیاری از مردم به دلیل مشغله‌ها و دغدغه‌های روزمره، انگیزه و فرصت کافی برای پذیرایی شایسته از گردشگران را ندارند. مقایسه وضعیت گردشگری ایران با کشورهای پیشرو و همسایگانش نشان می‌دهد که هر چند ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۶ میلیون گردشگر خارجی جذب کرد و روندی رو به رشد پس از کرونا داشت، اما وقایع سیاسی -به‌ویژه جنگ ۱۲ روزه اخیر- ورود گردشگران را تا کاهش ۷۵درصدی رساند؛ اتفاقی که در کنار احتمال بازگشت تحریم‌ها، امیدها برای رسیدن به وعده جذب ۱۰ میلیون گردشگر خارجی تا پایان سال ۱۴۰۴ را تحت تاثیر جدی قرار داده است.
برای مقایسه، ترکیه در سال ۲۰۲۳ توانست حدود ۴۹ میلیون گردشگر خارجی را پذیرش کند و درآمد گردشگری خود را به بیش از ۵۴ میلیارد دلار برساند. همچنین کشور گرجستان در سال ۲۰۲۴ به رکورد تازه‌ای رسید و بیش از ۵ میلیون گردشگر بین‌المللی داشته است؛ افزایشی برابر با ۹درصد نسبت به سال قبل. این آمار از کشورهای همسایه -در کنار وضعیت مناسب زیرساختی، سیاست‌های راحت‌تر و امنیت نسبی- نشان می‌دهند که ایران با وجود پتانسیل زیاد، هنوز نتوانسته همپای آن‌ها حرکت کند.
تا زمانی که شرایط اقتصادی، فرهنگی، زیرساختی و روابط بین‌المللی که هم‌اکنون تحت تاثیر جنگ و تحریم‌هاست بهبود نیابد، امکان تحقق هدف‌هایی چون ورود ۱۰ میلیون گردشگر خارجی بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
منبع : اعتماد
